Oud-burgemeester Kraaijeveld-Wouters krijgt woensdagmiddag een van de twee eerste exemplaren van het boek ’100 jaar Hilversum Mediastad’ uitgereikt tijdens de boekpresentatie in Beeld en Geluid. Op deze pagina’s een van de hoofdstukken uit het boek, het interview dat schrijver Peter Schavemaker had met Jeltien Kraaijeveld-Wouters: ’Hilversum heeft alles aan de omroepen en media te danken.’
“Op omroepgebied zijn in mijn periode als burgemeester veel interessante dingen gebeurd”, zegt voormalig burgemeester van Hilversum Jeltien Kraaijeveld-Wouters. “Dat waren de komst van RTL Véronique als commerciële televisie en de beslissing (van minister Hedy d’Ancona – red.) om omroepen te laten samenwerken; de AKN-samenwerking en de komst van het AKN-gebouw aan de ’s-Gravelandseweg.”
De voormalige burgemeester zegt nog altijd met veel gedrevenheid dat zij als burgemeester er altijd boven op heeft gezeten om de omroepindustrie voor Hilversum te behouden. “Ik ben nooit bang geweest dat Hilversum de omroep kwijt zou raken. De omroep was in het college altijd een onderwerp van gesprek, ons interne motto was inderdaad: geen enkele omroep Hilversum uit. Daarom hebben wij ook bedacht om Erna Weijers-van Veen te benoemen tot wethouder mediabeleid. Zij was inderdaad de eerste. Samen gingen wij bij de commerciële omroep op bezoek om ze welkom te heten en te luisteren naar hun wensen. We wilden ze hier houden! De directie van RTL kwam hiervoor speciaal uit Luxemburg.”
Concurrentie
Kraaijeveld-Wouters zegt in het interview dat de komst van het AKN-gebouw een periode van grond woekeren en niemand willen verliezen was. “Er was altijd concurrentie! Amsterdam probeerde hier de omroep weg te trekken. Ik heb er boven op moeten zitten dat het AKN-gebouw er kwam, ik moest bij de rechter zelfs het woord voeren hoe de procedure allemaal gegaan was.”
Ze herinnert zich dat de buurt helemaal tegen de komst was. “Maar dat was niet alles. Ambtenaren hadden gehoord dat Amsterdam ook aasde om de AKN binnen te halen, zij hadden de plek bij het oude stadion al geregeld. Dit gebeurde midden in de vakantie, ik regeerde Hilversum bij wijze van spreken alleen. Ik heb toen direct de telefoon gepakt en de wethouder in Amsterdam gebeld en gevraagd: ’Wat doen jullie nou eigenlijk? Jullie trekken een belangrijke poot eruit waardoor het hier helemaal stuk gaat lopen’.”
Kraaijeveld-Wouters zegt dat ze de actie van Amsterdam niet ziet als een coup. “Het was hun goed recht. Maar moet je nu nadenken dat de drie grote omroepen Avro, KRO en NCRV waren gaan lopen? Zij hadden een sleep aan facilitaire omroepbedrijfjes met zich meegenomen.’ Kraaijeveld-Wouters zegt dat de AKN per se niet op het mediapark wilde zitten. “Als de ’s-Gravelandseweg niet was gelukt was men inderdaad naar Amsterdam gegaan. Ik heb alles op alles gezet.”
Kamercommissie
Voordat Kraaijeveld-Wouters burgemeester van de omroepstad werd was ze al vaak in aanraking met de omroep gekomen. Als Tweede Kamerlid (maart 1973 – december 1977) was ze jarenlang lid van de Tweede Kamercommissie van CRM (Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk) en had veelvuldig contact met de minister die omroep in zijn portefeuille had. “Ik was in de (ARP, later CDA) fractie altijd met de omroepen bezig. Ik wilde, in Den Haag, ook elke dag dagblad De Gooi- en Eemlander lezen, zij hadden altijd de beste verslaglegging over de omroep in Hilversum. Zij zaten er met hun neus bovenop. Ook kwam ik vaak in De Rooie Haan van Jan Nagel, bij de NCRV en de KRO. Ik kan de weg nog dromen tussen Heerhugowaard, destijds mijn woonplaats en Hilversum.”
Kraaijeveld-Wouters was zelf tussen december 1977 en september 1981 staatssecretaris van CRM, hierna werd ze voor de tweede keer verkozen tot Tweede Kamerlid (juni 1981 en november 1988). In de laatste periode behoorde Kraaijeveld in 1982 tot de vijf leden van de CDA-fractie die, tegen het fractiestandpunt in, tegen een wijziging van de Omroepwet; de uitbereiding van de reclamezendtijd op zondag, stemden. “Dat ik tegen was kwam niet door de vromigheid, maar omdat in de bijbel staat dat je een dag rust moet nemen. Dat ben ik nog steeds van mening. Ik was ook principieel voor de publieke omroep.”
Schaakclub
Kraaijeveld-Wouters zegt dat ze voor het Hilversumse burgemeesterschap koos omdat haar man haar vroeg om het na zestien hectische jaren in de Haagse politiek rustiger aan te doen. “Hij had zoveel achter mij gestaan, daarom liet ik hem de keuze tussen de beschikbare posten in Ede en Hilversum. Mijn man koos voor Hilversum, maar niet om de media. Hij wist dat hier de beste schaakclub (HSV) van Nederland en het astmacentrum Heideheuvel zaten.” Ze zegt, met een lach, dat Hilversum ook haar eerste keuze was. “Hilversum is een begrip. Natuurlijk was het meegenomen dat ik als Kamerlid al zoveel met de omroep te maken had gehad.”
Kraaijeveld-Wouters kende Hilversum persoonlijk ook al erg goed, zo blijkt uit het gesprek. In haar jeugd was ze er al vaak geweest, haar oudste broer en zus zaten aan het begin van de oorlog in Hilversum op school en de vader van Jeltien Kraaijeveld was predikant en bezocht vaak Hilversumse ziekenhuizen. “Pas dacht ik: ’Hier liggen eigenlijk mijn roots.’ Ik wist dat van oudsher in Hilversum de grote omroepgebouwen stonden. En vanuit ons gezin was dat vooral de NCRV, onze omroep”, zegt Kraaijeveld-Wouters. “Hilversum dat zijn de omroepen, hierdoor zijn ook de vermaarde orkesten in Hilversum gekomen. Hilversum heeft alles aan de omroep en media te danken. Over de hele wereld kende iedereen Hilversum 1, 2 en 3. Jammer dat ze die benamingen weggehaald hebben, dat was een geweldige reclame voor Hilversum als plaats. Hilversum was vroeger een heel eenvoudig boeren-, schapen-, wevers en tapijtdorp, dat uit zijn kluiten is gegroeid. Die historie verklaart ook nog steeds dat Hilversum meer dan gemiddeld heel veel lage inkomensgroepen heeft.”
Villa’s
Kraaijeveld zegt dat Hilversum hierdoor inderdaad altijd alles op alles heeft gezet om de omroep en de facilitaire bedrijven binnen de gemeentegrenzen te behouden. “Wat heb je hier verder? Veel mensen denken dat Hilversum rijk is door de media en alle villa’s, maar die betalen alleen maar ozb. Toen ik als burgemeester kwam verlieten er elke dag 15.000 mensen Hilversum om elders te werken. In de avond keerden ze weer terug.”
De gemeente Hilversum wordt in 1995 een artikel 12-gemeente door een tekort van 300 miljoen gulden. Kraaijeveld-Wouters zegt dat de status van artikel 12-gemeente Hilversum als omroepstad nooit in gevaar heeft gebracht. “De omroepen hadden hier geen last van.”
Meeleven
Jeltien Kraaijeveld-Wouters (1932) was tussen 1 november 1988 en 1 december 1997 burgemeester van Hilversum. Uit het interview blijkt duidelijk dat de oud-burgemeester veel heeft gedaan voor behoud van de Hilversumse omroepindustrie. Ondanks haar omroepachtergrond in het Haagse is het daarom interessant dat de omroepindustrie in haar toespraak bij de installatie als burgemeester (op 4 november 1988) maar een kleine rol speelt. Dit zijn de enige woorden: “Ik hoop op goede contacten en samenwerking met de media, die van zo groot belang zijn voor het meeleven en betrokken zijn van burgers bij het openbaar bestuur.”
Na haar aftreden schrijft Kraaijeveld-Wouters in ‘Tussen Vecht en Eem’, uitgegeven door de Vereniging van het Gooi (editie 3, september 1992), lovende woorden over de mediastad: “In 1920 klonk in Nederland voor het eerst een stem in de ether. ’Hallo, hier Hilversum!’ Een wonder, dit begin van publieke maatschappelijke telecommunicatie. Het begin ook van Hilversums unieke positie als omroep- en mediastad en telecommunicatiecentrum, vandaag zelfs gateway of Europe op dit terrein.”
Jenever
Kraaijeveld-Wouters heeft tot slot van het gesprek ook nog een mooie herinnering aan burgemeester Boot. Lacht: “Hij stond met een glaasje jenever in de rij toen ik werd geïnstalleerd. Later kwam hij, samen met zijn vrouw bij ons thuis en zei dan: ’Waarom heb je de weg rond het mediapark nog niet geregeld?’ Als grapje zei ik dan tegen hem: ’Wie heeft een hele wijk (Kerkelanden – red.) laten aanleggen op het tracé waarop de lus naar het mediapark moest komen?”’ Kraaijeveld zegt dat Boot zo’n grapje wel kon waarderen. “Hij was een hele leuke man, aanwijsbaar heeft hij belangrijke dingen gedaan in de komst van de omroep naar Hilversum. Ja, het klopt dat Boot de omroep als vriend zag.”
Signeersessie
Auteur Peter Schavemaker is zaterdag 17 februari tussen 14.00 en 15.00 uur aanwezig in boekwinkel Voorhoeve aan de Kerkstraat in Hilversum. Daar signeert hij dan zijn boek ’100 jaar Hilversum Mediastad’.
Foto: Studio Kastermans
“In 1920 klonk in Nederland voor het eerst een stem in de ether. ’Hallo, hier Hilversum!’ Een wonder, dit begin van publieke maatschappelijke telecommunicatie.”
Op 6 november 1919 zond Hanso Idzerda vanuit de Beuklaan in Den Haag het eerste radioprogramma ter wereld uit. Aangekondigd in de krant, en door zijn locatie en bereik tot in Engeland te horen, waardoor hij ook Engelse reclame-inkomsten kon genereren.
Eerder was er al een voorbeelduitzending door hem verzorgd bij een Rai expositie.
De zender is te bewonderen bij Beeld en Geluid, wel in Hilversum.