Sommige verhalen bij de radio blijven verborgen voor de luisteraar, soms maar beter, soms ook jammer ter lering ende, vooral, vermaak. Het zijn de verhalen van programmamakers en technici die zich achter de kuchknop afspelen in de studio en op locatie. Elke maand een nieuw bericht van achter die knop, mogelijk door de tijd niet meer geheel accuraat, licht afgezwakt of aangesterkt.
De mooiste verplaatsbare radiostudio is de geelgekleurde bus van het programma ‘5 Dagen’. Dit programma wordt, 5 dagen achtereen, uitgezonden op NPO Radio 1 van 20.00 – 20.30 uur. Presentator in de bus is van maandag t/m donderdag Jo van Egmond en op vrijdag Ajouad El Miloudi. Bezoekers van het Mediapark kunnen die bus nu nog zien staan op het parkeerterrein naast het BNNVARA-pand (alleen niet tussen 20.00 en 20.30 uur van maan- t/m vrijdag). Zo goed als zeker komt dit voertuig eind dit jaar tot stilstand, in de nieuwe radio 1 programmering is ‘5 dagen’ niet opgenomen. Mocht iemand nog een camper zoeken met ingebouwde stereo…
In de jaren ’80 werd er uitgebreid nagedacht over verplaatsbare studio’s i.v.m. de noodzakelijke vernieuwing van alle radiostudio’s in Hilversum. De oude analoge NOS-regeltafels waren aan vervanging toe en ‘digitaal’ was inmiddels meer dan een toverwoord. De studio’s waren te vinden in de panden van de AVRO, NCRV, KRO, VARA, VPRO en Muziekpaviljoen. Het idee was om in betreffend omroepgebouw alle studio’s in één keer onder handen te nemen. Buiten zouden dan zeven verplaatsbare containers geplaatst worden met daarin ondergebracht twee complete studio’s, een kantoor, redactieruimte en een WPM (zie foto 1). In een periode van een half jaar kon een compleet omroeppand radiotechnisch vernieuwd worden, de zeven containers weer op een vrachtwagen geladen, op naar het volgende pand. En zo zou heel radio Hilversum vernieuwd worden.
Hiervoor werd destijds een groot project opgetuigd, geld was niet het grootste probleem, iets met plinten en klotsen. In het projectrapport genummerd 134.133 uit 1985 werd het totale budget begroot op Fl.1.875.000, –, guldens dus.
Het complex van die zeven containers werd in 1986 als proef eerst neergezet naast het Muziekpaviljoen op het Omroepkwartier, het huidige Mediapark. Was het eenmaal daar compleet opgetuigd, getest en goed bevonden, zou het daarna op transport kunnen naar het eerste omroeppand dat aan verbouwing toe was. Gedacht werd om dit alfabetisch te doen, dus de AVRO stond als eerste in de planning. Zover is het echter nooit gekomen, de containers bleven op hun plekkie staan tot deze half jaren ’90 definitief gesloopt werden.
Maar het plan was zeer doordacht, bij het facilitair bedrijf van de NOS, voorloper van het NOB, was men inmiddels doordrongen van het feit dat het destijds zelf bouwen van regeltafels niet meer van deze tijd was. Er was nog wel een dingetje (bedoeld wordt een issue, niet de zanger van ‘Kaplaarzen’). Professionele regeltafels waren er in alle soorten en maten te koop, maar, Hilversum 3 bestond al wel DHD nog niet, in die mengtafels ontbraken typische radioschakelingen zoals een uitgebreide intercom, regiepost, modules voor vorken en lijnen en nog meer radio gerelateerde zaken.
Dat is het moment waarop Oscar zich meldt. Wie is Oscar? Dat is dan nog niet die hele handige technicus, nee, alle zaken die destijds ontbraken in de fabriekstafels waren ondergebracht in een digitaal systeem, Oscar genaamd. De naam is opgebouwd uit de eerste letters van de volgende zin: Omroep Specifieke Circuits Afwezig in Regeltafels. (foto 2).
In een papieren versie van de Spreek’Buis uit 1986 lezen we:
‘Als we nu op de markt kijken blijkt vooral op het gebied van regeltafels voor platenstudio’s veel te koop. Maar wat wij typisch radio noemen is over het algemeen weer slecht te koop. Dat is wat je bijvoorbeeld nodig hebt om een commando te geven via een telefoonlijn of om te kunnen communiceren met een technicus in het land. Dat specifieke radiodeel noemen we secundaire circuits. Die zijn ondergebracht in de Oscar.’
Verder in dit artikel:
‘De bedoeling is dat na een experimentele periode van ongeveer een jaar deze gebouwen gebruikt zullen worden als reservecapaciteit bij studiorenovaties. In principe kan deze combinatie overal staan [op elk stukje geëgaliseerd terrein dus] maar in de praktijk zal dit voornamelijk te vinden zijn in de buurt van een studiogebouw’.
Zover is het nooit gekomen. De EO wilde graag een eigen studio-omgeving. Voor uitzendingen en montages moest deze omroep altijd uitwijken naar radiostudio’s in een van de andere omroepgebouwen of in het Muziekpaviljoen. Een eigen omgeving werd wenselijk gevonden. Zo werd de EO vele jaren hoofdbewoner van het onderkomen naast het Muziekpaviljoen. Hoewel stevig gebouwd was het onderbrengen van radiostudio’s in dergelijke containers niet maximaal ideaal.
Tom Herlaar voormalige programmamaker bij de EO meldt: “We hadden ook een huisgeit, die liep daar los rond. In de zomer stond de buitendeur open van de spreekcel. Tijdens iedere aankondiging hoorde je ‘bèèèèèèh’. En als het regende was je niet te verstaan vanwege de regen die op het dak kletterde. Wat een herrie!”.
De volgende stap van de EO, jaren later, werd 60 meter verderop gezet. In de linkervleugel van het Muziekpaviljoen werden speciaal voor de EO nieuwe radiostudio’s gebouwd. Oscar mocht niet mee, er werd gekozen voor een regeltafel van het merk Seem, kwaliteit van hoog niveau, gebouwd in Oslo. In die tafels waren alle gewenste schakelingen te vinden die Oscar overbodig maakten.
Werd Oscar dan al ten grave gedragen? Zeker niet. Ook de TROS wilde in eigen pand eigen radiostudio’s. Zo verhuisden de twee studio-installaties met Studer en Oscar vanuit de ‘verplaatsbare’ studio’s naar de bovenste verdieping van het TROS-pand en werden daar begin jaren ’90 ingericht als studio 1 en 2.
De zeven containers werden in de loop van de jaren ’90 gesloopt.
Voor mensen die graag precies willen weten waar de plek was waar die ooit stonden, loop op het Mediapark de Frits Spitsstraat in, na plm. 45 meter rechts het Jan Boon Wandelpad op en dan na 10 meter, bij het blauwe bordje met de tekst ‘hondenpoep opruimen’, sta je daar waar ooit Oscar het operationele levenslicht zag.
Foto 1 (© Beeld & Geluid):
De plattegrond van het Provisorium.
Foto 2 (© Beeld & Geluid):
Studio 1 met een solide Studertafel en links daarnaast de blauwgekleurde Oscar. Geheel rechts een plafondhoge grijze kast. Daarin woonde alle elektronica van Oscar.
Met dank aan Tin Jonker en Tom Herlaar.
Volgende maand een nieuwe Kuchknop nr. 46.
Begin oktober 2017 stapte Giel Beelen over van 3FM naar Radio Veronica met een zeer geslaagde grap. Maar, hoe origineel was zijn grap?
sybrand.verwer@gmail.com
Veel met oscar gewerkt hij ‘luisterde’ goed!