Naderbeschouwd: Commissariaat tikt omroepen op de vingers

[Blog door Ton Verlind] Een jaar lang heeft het Commissariaat voor de Media gestudeerd op het nieuws dat televisiepresentator Jort Kelder via een vriend filmpjes financierde van Forum voor Democratie, een feit waarmee volgens zijn critici Jort zijn journalistieke onafhankelijkheid in het geding bracht. Onlangs kwam de mediawaakhond met conclusies. ‘Geen regels overtreden’, kopt de Volkskrant op 25 juli 2022. Maar het is slechts een deel van de waarheid.

Jort overtrad geen regels, vanwege het simpele feit dat die er eigenlijk niet zijn daar waar het gaat om dit soort activiteiten, maar handelde hij ook in de geest van de bedoelingen van journalistieke onafhankelijkheid? De omroepen waarvoor de presentator werkt, AVROTROS en WNL, kennen weliswaar interne processen die de journalistieke onafhankelijkheid moeten bewaken maar die zijn marginaal toegepast, zo valt te lezen in de uitspraak van de mediawaakhond. Het Commissariaat voor de Media kon uiteraard geen overtreding van niet-bestaande regels vaststellen, maar vraagt zich wel af of Jort Kelder met het financieren van de video’s (dat was overigens nog voordat hij de talkshow Op1 presenteerde) handelde in de geest van de bedoelingen die gelden ten aanzien van journalistieke onafhankelijkheid.

Vraagtekens

Daarbij zijn vraagtekens te plaatsen, zegt het Commissariaat. ‘Publieke media-instellingen hebben namelijk een ruime zorgplicht om redactionele onafhankelijkheid te waarborgen’. Zowel AVROTROS als WNL hebben volgens het Commissariaat ‘minimale invulling gegeven aan de formele processen, ingericht om de redactionele onafhankelijkheid te waarborgen en (de schijn van) belangenverstrengeling tegen te gaan’. Samengevat: er valt wel degelijk wat te verbeteren aan het kritische vermogen van AVROTROS en WNL, aldus het Commissariaat. Een conclusie die ook voor andere omroepen geldt. De kop in de Volkskrant had dus ook kunnen luiden; ‘Commissariaat voor de Media tikt omroepen op de vingers’. Het is maar net vanuit welk perspectief je de feiten beschouwt.

Het kan beter

Ook andere omroepen moeten dus betere invulling geven aan de redactionele onafhankelijkheid, vindt het Commissariaat. Die onafhankelijkheid staat onder druk sinds de publieke omroep de dagelijkse talkshow Op1 laat presenteren door een keur van journalisten en niet-journalisten die enerzijds opereren in de frontlinie van het nieuws, maar vaak ook nog zelfstandig ondernemer zijn waarvan de marktwaarde mede afhangt van de manier waarop ze zich in hun televisiewerk manifesteren. Je kunt je afvragen of opiniërende programma’s bij de publieke omroep niet per definitie gepresenteerd zouden moeten worden door professionals in vaste dienst van de omroepen die zich zolang ze die werkzaamheden verrichten niet op de vrije markt begeven of slechts onder strikte, controleerbare condities. Die vraag reikt ook tot andere journalistieke functies. Kan een financieel-economisch commentator als volledig journalistiek onafhankelijk worden beschouwd als hij een deel van zijn omzet ontleent aan partijen van wie hij het handelen in zijn mediacommentaren kritisch zou moeten beschouwen of dreigt hier het gevaar van zelfopgelegde censuur of kokervisie? Van Jort Kelder is bekend dat hij bevriend was met Thierry Baudet en bevriend is met Mark Rutte. Dat laat zich met veel andere activiteiten combineren maar misschien niet met een prominente rol in de wekelijkse opiniëring, al is het alleen maar om de schijn van twijfel in deze sterk gepolariseerde mediasamenleving te vermijden. Op dit moment worden die combinaties binnen de publieke omroep normaal gevonden, maar wat normaal is gaan lijken, hoeft dat niet te zijn.

Eric van Stade, directeur van AVROTROS zegt in een commentaar aan de Volkskrant dat zijn omroep het advies van het Commissariaat om extra inspanningen te verrichten om de journalistieke onafhankelijkheid nog beter te waarborgen ter harte zal nemen. WNL-directeur Bert Huisjes geeft aan niet te twijfelen aan de onafhankelijkheid van Jort Kelder.

TON VERLIND