[door Gooi en Eemlander] Hoe maak je een goed Valentijnsgedicht? Jan van Veen moet het weten. Al ruim een halve eeuw leest hij in zijn radioprogramma ’Candlelight’ romantische gedichten van luisteraars voor.
Mister Candlelight, noemen ze hem. Want Jan van Veen is al 52 jaar ridder van de radioromantiek.
Herkenbaar stemgeluid tussen violen en verwachtingen. De 74-jarige Hilversummer heeft tienduizenden gedichten voorgelezen, in zijn programma. „Vaak denk ik: hoe kun je dit zo opschrijven? Maar voor de radio hoor je niet of er een d of een t verkeerd staat.” Doe vooral niet moeilijk over niveau of rijmschema’s, leren we. Daar heeft de liefde lak aan. „Wat wij een slecht gedicht vinden, is voor de inzender natuurlijk het mooiste dat hij ooit aan papier heeft toevertrouwd.”
Het is een rare dag voor hem, zegt Jan van Veen op deze afspraak. Hij zou vandaag vijftig jaar getrouwd zijn geweest. Zou. Ware het niet dat zijn vrouw zes jaar geleden een punt achter hun relatie zette. „Ze wilde niet meer. Het hoe en waarom weet ik nog steeds niet, maar het was voorbij.” Hij komt er zelf maar mee. Bewust. „Want je gaat natuurlijk vragen hoe de man met het meest romantische radioprogramma van ons land er zelf voor staat, met de romantiek.”
Dan gaat zijn telefoon. Zijn ringtone bestaat uit stemmige vioolklanken: al jaren de openingstune van zijn programma. Het gesprek drukt hij weg. Dan vertelt hij over het begin van ’Candlelight’. Hoe het programma-idee bij toeval ontstond, in zijn jaren als platendraaier bij zeezender Veronica, de tijd dat hij werkte met Willem van Kooten (’nog altijd mijn vriend’) en Tineke de Nooij (’de naam van haar dochter heb ik bedacht’). Die jaren dus. „Bij de post zat een envelop met een liefdesgedicht. ’Gewoon voor de microfoon voorlezen’ zeiden ze. Nou, dat werkte. De volgende dag bracht de post vijf gedichten en de week daarop werden het er vijftig. En daarna vijfhonderd. Toen hebben we er maar een speciaal programma van gemaakt.”
Het werden uitzendingen met eigen spelregels, vertelt hij. Zoals: niet binnenkomen tijdens het voorlezen. „Tineke kreeg altijd de slappe lach van de gedichten. Die hoorde je overal doorheen brullen. Dat doorbrak de intimiteit. Dus hielden we de studiodeur na twee keer hermetisch gesloten.”
Vanwege die intimiteit vereist ’Candlelight’ ook speciale muziek, legt hij uit: „Poëzie moet je mooi omlijsten. Dus koos ik voor nummers van The Moody Blues, Phil Collins en The Doors. Dat genre. Dan hou je de stemming vast.”
Denk nou niet dat hij zelf een romanticus is. „Ik ben geen type van een luid kloppend hart en bossen rode rozen. Ik ben gewoon een nuchtere vader van twee zoons en de opa van drie kleinkinderen. Maar ik ben wel een man van de gezelligheid. Ik hou van verhalen en ben graag onder de mensen. Maar sinds mijn scheiding vraag ik me ook wel eens af hoe ik nou een romantisch gedicht kan lezen terwijl ik zelf overhoop lig met de liefde.” Toch werkt het ook andersom: „Bij bepaalde gedichten over voorbije liefdes lijkt het om mezelf te gaan. Dan komt het verdriet weer boven. En dan lees je die zinnen toch met meer gevoel.”
Liefde
Wat is nou een goed gedicht? Met welke woorden verover je je liefde met Valentijn? „Een effectief gedicht is een verklaring van onvoorwaardelijke liefde. Dan gaat je doelwit zeker door de knieën”, doceert de kenner. De woorden mogen heel eenvoudig zijn, zolang ze maar weerspiegelen wat je hart je ingeeft. Perfect Nederlands is ook niet nodig, want het gaat om de intensiteit achter de zinnen.” Er zijn ook geen spelregels voor Valentijnspoëzie, legt hij uit. „Je hebt mensen die heel mooi schrijven, maar niet kunnen spellen. Geen punt: het gaat uiteindelijk om de inhoud.”
Eerlijk is eerlijk: niet alle inzendingen zijn even sterk. „Soms vind ik een gedicht echt prut. Maar als ik dan hier en daar een streepje zet, of er blokjes van maak lijkt het al een stuk beter. Een enkele keer laat ik ook gewoon het slot weg, als ik dat mosterd na de maaltijd vind. Daar kan een gedicht erg van opknappen.”
Na 52 jaar ’Candlelight’ is de luisteraar ouder geworden, leest hij in de inzendingen. „Vroeger kreeg ik gedichten van jongens die stilletjes verliefd waren op een meisje dat bij ze in de klas zat. Dan wist de halve school dat hij iets had ingestuurd en kreeg ik later te horen of de buit veroverd was. Nu krijg ik gedichten van inzenders die veertig of vijftig jaar getrouwd zijn. Dan wil de bruid de bruidegom verrassen met wat mooie regels op de radio. En laatst heb ik gedichten voorgelezen van een man die lieve woorden schreef voor zijn demente vrouw. Ze heeft geen idee meer wie hij is, maar ze zijn al 34 jaar samen.”
Vaste kern
Na Veronica verhuisde hij met het programma naar de Avro op Hilversum 3, vervolgens naar Sky Radio en daarna via 100 procent NL naar Radio M Utrecht. „Steeds sneuvelde ’Candelight’ vanwege bezuinigingen, want het is armoe troef in dit vak.” Intussen hield hij zijn eigen ’Candlelight’-website in de lucht, om zijn vaste kern van luisteraars te blijven bedienen. Maar het aantal inzendingen slonk. „In mijn Avro-tijd bracht de post iedere week 500 gedichten, nu mag ik blij zijn met dertig, veertig inzendingen per week.” Dat heeft gevolgen voor het niveau: „Hoe minder er binnenkomt, hoe minder er valt te kiezen.”
Tafeltje
Voor dit gesprek wilde hij graag afspreken in restaurant Lage Vuursche, bij Hilversum. Waarom juist hier? Hij wijst op een tafeltje bij het raam. Kijk, daar vroegen ze hem vorig jaar voor Radio 5. De zendermanager zelf benaderde hem, vertelt hij. Nou, Van Veen wilde wel. ’Candlelight’ kreeg op die zender een plek bij Omroep Max van Jan Slagter.
Het feestje duurde vier weken. Toen haalden ze hem uit de lucht. De kwaliteit van zijn thuisopnamen was beneden de maat, beweerden de omroepbazen. Ook kreeg Van Veen het aan de stok met de muzieksamensteller die naar zijn idee geen geschikte nummers bij zijn poëzie draaide. Na vier afleveringen zette de omroep de samenwerking stop. Noem het geen ontslag. Nee het was het ontbinden van een contract, stond in de aangetekende brief die de postbode bij hem afleverde. „Ze namen geen halve maatregelen, hoor.”
Hij was aangeslagen. „Beledigd, ook. Dat Slagter me niet eens uitnodigde om het uit te praten, is toch raar? Ik vroeg om een gesprek, maar kreeg alleen een mailtje waarin stond dat onze standpunten te veel uiteenliepen en dat hij me verder veel goeds wenste. Dat was het dan.”
Zijn zus belde hem. Ze had alles in de krant gelezen. „Ze zei: ’Ze hebben je beschadigd’. En dat is ook zo. De buitenwereld denkt toch: als ze die Van Veen er na een maand al uitschoppen, zal hij het wel bont hebben gemaakt. Maar ik doe dit programma al 52 jaar. Dan mag ik het toch in bescherming nemen?”
Voorlopig leest hij zijn gedichten nu voor bij zijn zelfgekozen muziek op zijn eigen ’Candlelight’-website. „Ik vind het nog altijd heerlijk om te doen. Dan stop je er toch niet mee?”
Brommer
Intussen broedt hij daarom op een nieuw plan: de terugkeer naar een zender. „Sky Radio heeft het niet makkelijk. Mijn programma zou daar een mooie aanvulling zijn.” John de Mol is de baas van Sky Radio. „John ken ik al uit mijn piratentijd, toen hij op de brommer naar onze studio kwam.”
Opeens bedenkt hij hoe hij zijn voorstel bij De Mol onder de aandacht gaat brengen: „Ik stuur hem een Valentijnsgedicht.”
Jan van veen komt aub terug op de radio