De NPO vult de publieke mediataak niet alleen in door programma’s uit te zenden op lineaire radio- en tv-kanalen, maar biedt ook een waaier aan digitale content die het publiek op elk moment en elk scherm tot zich kan nemen. Maar heeft de publieke omroep in de slag met commerciële mediabedrijven voldoende slagkracht en wendbaarheid? Frederieke Leeflang, sinds een half jaar bestuursvoorzitter van de NPO, vindt van niet.
Lineaire kanalen zijn bepaald niet verdwenen, als dat al ooit gebeurt. Leeflang: ‘De lineaire tv-kanalen doen het nog goed. Dat zal zo blijven, zeker voor bijvoorbeeld live events.’ Maar er is wel een snelle verschuiving gaande naar on-demand mediaconsumptie, zegt ze. ‘Zeker jongeren kijken vooral on-demand op hun mobiele telefoon.’ Kan de publieke omroep daar voldoende op inspelen? ‘Wij zijn geen traditionele omroep meer, maar een publiek mediabedrijf, met een publieke taak en publieke middelen. We moeten daarom op elk platform zichtbaar en vindbaar zijn. Met het ministerie van OCW praten we over hoe we dat mogen doen. We hebben bijvoorbeeld een heel traject doorlopen voor NPO Luister, de app voor alle podcasts van de publieke omroepen. Daar is niet alleen het ministerie bij betrokken, maar ook het Commissariaat voor de Media, de Raad voor Cultuur en de Autoriteit Consument & Markt. Natuurlijk moeten we verantwoording afleggen over wat wij doen. Maar we moeten op de mediamarkt concurreren met commerciële partijen, en dan toch dit hele, langzame proces door. Dat heeft ons tweeëneenhalf jaar gekost. Het betekent dat we soms te weinig slagkracht hebben en niet wendbaar genoeg zijn. Wij zijn een publieke entiteit op een commerciële markt, die enorm dynamisch is en waarop grote, ook internationale, bedrijven actief zijn. Dat zijn omstandigheden waarmee verder geen enkele andere publieke entiteit te maken heeft. Organisaties als NS en PostNL werken ook op een markt, maar die is niet te vergelijken met de mediawereld.’
Digitale wereld
Met de podcasts gaat het goed, zegt Leeflang, en met NPO Start ook. Maar commerciële concurrenten hebben te maken met andere regels en beschikken over andere budgetten. ‘Op NPO Start hebben we geen gewone Ster, maar alleen reclame voor organisaties met een maatschappelijk nut. Voor on-demand content zijn fictie en drama belangrijke genres. Maar mooie, kwalitatief hoogwaardige series maken is duur. Wij hebben naast het gewone budget voor series ook het NPO-fonds van 16 miljoen euro, maar grote streamers beschikken over veel meer geld.’
Lukt het de NPO dan om ook in de toekomst aansluiting te vinden en te houden, ook bij een jonger publiek? De publieke omroep heeft een heel aanbod dat op kinderen en jongeren is gericht, maar vinden die groepen die content ook? Dat is noodzakelijk, maar niet makkelijk, weet Leeflang. ‘Deels lukt dat, je ziet bijvoorbeeld dat jongeren na De Avondshow van Arjen Lubach blijven kijken naar Op1. Goed programmeren is dus belangrijk. Maar het is duidelijk dat we jongeren moeilijk aan onze lineaire kanalen binden.’ En online? Leeflang: ‘We moeten kijken hoe we onze on-demand content en het online aanbod nog meer op jongeren kunnen focussen. NOS Stories doet al iets heel moois en weet een jong publiek te bereiken, met korte filmpjes op onder meer Instagram. Of neem BOOS van Tim Hofman op YouTube, een groot succes, en FunX, dat met de FunX Music Awards 2000 jongeren naar de show in AFAS Live weet te krijgen. Maar we moeten er harder op inzetten en onderzoeken hoe jongeren kijken.’
Samenwerking
De commerciële omroep in Nederland mag een rechtstreekse concurrent zijn van de NPO, ze werken op sommige vlakken ook samen, zoals in NLZIET. ‘De opkomst van bijvoorbeeld de grote streamers stelt ook de commerciële omroepen voor een vraag. Dat vraagt om meer samenwerking, bijvoorbeeld op het gebied van het gezamenlijk produceren van content. Ook op andere terreinen zoeken we andere partijen in de sector op. Met de commerciële omroepen, maar ook met producenten, facilitaire bedrijven en ZZP’ers praten we over een veilige werkomgeving. Sectorbreed willen we wat doen in de vorm van een convenant over gewenst gedrag. Wij staan daarvoor.’
Publieke waarden
Nadat er ophef was ontstaan over het kaars-verhaal van Johan Derksen, werd bekend dat Powned en het trio van Vandaag Inside hebben gesproken over een mogelijke overstap naar de publieke omroep. ‘Powned heeft dat indertijd meteen met ons gedeeld,’ vertelt Leeflang. ‘Zou het kunnen? Mogelijk, maar de publieke omroep is wel een heel andere omgeving dan die waarin ze nu zitten. Wij hebben regels en publieke waarden, waaraan ze zich zouden moeten houden. En je moet bezien of we het programma in het schema zouden kunnen inpassen.’
Het bewaken van de publieke taak en waarden van de NPO is voor Leeflang essentieel. De NPO Ombudsman kreeg klachten over de nieuwe omroep Ongehoord Nederland, onder meer omdat in de uitzendingen complottheorieën onweersproken zouden blijven. ‘Natuurlijk heb ik regelmatig overleg met Ongehoord Nederland,’ zegt Leeflang. ‘Uitzendingen worden door de Ombudsman getoetst aan de journalistieke code van de NPO. Er zijn regels en Ongehoord Nederland heeft zich daaraan gecommitteerd. Als de Ombudsman tot de conclusie komt dat de journalistieke code is geschonden, dan kan de NPO een maatregel nemen, zoals een waarschuwing of een boete opleggen. Dat is geen censuur. Verder is de vrijheid van meningsuiting niet onbegrensd, bijvoorbeeld in geval van onnodig grievende uitingen. Uiteindelijk gaat de rechter erover.’
Beheersbaar bestel
Ze wil als bestuursvoorzitter van een bestel dat er twee aspirant-leden bij heeft gekregen niet zozeer polderen, maar richting geven. ‘Als NPO-voorzitter moet ik ervoor zorgen dat de publieke omroepen hun taak succesvol uitvoeren. Ik kijk niet naar de NPO apart maar naar de publieke omroep als geheel, samen hebben we een publieke mediaopdracht.’ Inmiddels is een discussie op gang gekomen over de voorwaarden waaronder omroepen tot het publieke bestel kunnen toetreden en blijven behoren. ‘De regering denkt daarover na, de Raad voor Cultuur heeft er ook wat over gezegd, en wij praten erover met het College van Omroepen. Dit is geen discussie over het bestaansrecht van de publieke omroep, want de behoefte aan bijvoorbeeld een betrouwbare nieuwsvoorziening en een publieke omroep die er voor iedereen is, is duidelijk. Maar dit gaat wel over de belangrijke vraag hoe we het bestel beheersbaar houden. Ik weet nog niet wat de uitkomst zal worden, maar we bouwen er in ieder geval samen aan, in vertrouwen. Samen moeten we ook accepteren dat er dingen zullen en moeten veranderen.’
Het is begrijpelijk dat de NPO ook de jongeren wil binden echter de omgevingsfactoren van de NPO veranderd razendsnel door de commerciële kabelaanbieders. Waarin digitaal voorop staat.
Dat lijkt een goede ontwikkeling echter de groep die minder interessant is voor de commercie kabelaars zijn de 60 plussen.
Wat zichtbaar is bij uitzendinggemist wat niet meer actueel wordt bijgehouden wordt door bv Ziggo met de vermelding elkaar uur met NOS Nieuws. In plaats van het regelmatig updaten van de actuele programma onderdelen in uitzending gemist van NPO 1,2,3.
De NPO zou dus als eis moeten stellen geen actuele updates van uitzending gemist dan worden andere programma ook niet meer beschikbaar gesteld aan die commerciële kabelaar.
Maw dan blijft het digitale speelveld wel gelijk.