Precies 15 jaar geleden kwam talentenjacht Idols voor de eerste maal op de Nederlandse televisie. Niet alleen veel deelnemers werden sterren, maar ook de juryleden stonden enkele jaren volop in de schijnwerpers. Naast Jerney Kaagman en Eric van Tijn was het vooral juryvoorzitter Henkjan Smits die door zijn messcherpe reacties bij het grote publiek wist op te vallen. Smits is nog steeds actief in de omroepwereld en presenteert Tijd voor Max op NPO Radio 5. Buiten de omroepwereld is hij tegenwoordig actief in het zakenleven. Spreekbuis.nl sprak met Smits over andere talentenjachten en het huidige medialandschap.
Voor Idols heb je veel gedaan op gebied van marketing en management in de muziekindustrie. Tegenwoordig geef je met Business X-Factor veel managementcursussen bij bedrijven. Werkt het beeld van ‘kritische juryvoorzitter’ in het voordeel of nadeel in je huidige activiteiten?
Het werkt beide kanten op. Natuurlijk doe ik een hoop lezingen, omdat men een bekende kop wil hebben met autoriteit en een goed verhaal. Ook vragen veel bedrijven me als ze een eerlijke mening willen hebben of als de boel wakker geschud moet worden. Het grote nadeel is dat veel 
mensen een verkeerd beeld van me hebben en mij juist geen motiverende speech laten houden, omdat ze denken dat ik negatief ben of iets dergelijks. Vaak hoor ik na een lezing: “Je bent heel anders dan ik had gedacht”. Dat is enerzijds leuk om te horen, anderzijds best beledigend; alsof ik mezelf niet was op tv. Kijk, als iemand mij vraagt wat ik van iets vind, dan geef ik mijn mening. Maar als ik gastheer ben, bijvoorbeeld als presentator van Het Beste Idee Van Nederland, stel ik mensen juist gerust. In een talentenjacht vragen de kandidaten indirect aan de jury: “Heb ik het of heb ik het niet om het te maken in de popmuziek?” Dan verdienen ze een eerlijk antwoord, of het nou leuk is of niet. Maar dat niet leuke antwoord heeft mij een imago van botte negatieveling gegeven en dat is soms heel jammer.
“Er kan en moet nog heel veel geïnnoveerd worden in medialand”
Lange tijd ben je artiestenmanager geweest en nu help je managers en bedrijven met het vinden van hun ‘X-Factor’. Wat kunnen managers leren van artiesten?
Heel veel. Maar het belangrijkste is de zin die ik ooit van de tourmanager van Ray Charles leerde: “You’re always on stage!” Het maakt niet uit waar je bent, al sta je in je vrije tijd op het voetbalveld of in de supermarkt. Ook daar zijn klanten, medewerkers, leveranciers en prospects, die jou waarnemen. Als je gedrag vertoont dat onacceptabel is of incongruent met wat je op het podium/de werkvloer doet, zal je geloofwaardigheid afnemen. Daarmee verlies je zeggenschap als manager en kan je zelfs klanten verliezen. Het onderschrift van de Business X-Factor trainingen is niet voor niets ‘Krijg je mensen mee’. Het is belangrijk om van al je stakeholders fans te maken. Iets dat in de muziekindustrie vanzelfsprekend is.
Je bent dagelijks om 18.00 uur te horen bij NPO Radio 5 ‘Tijd voor Max Radio’, maar geeft ook lezingen en trainingen op het gebied van innovatie. Waarin kan volgens jou de publieke radio innoveren?
Er kan en moet nog heel veel geïnnoveerd worden in medialand, maar je vraag is wat er aan innovatie bij de publieke radio kan gebeuren. Innovatie begint meestal van buiten naar binnen. Ik denk dat het belangrijk is dat we allemaal beter gaan luisteren en kijken naar wat er buiten het radiolandschap gebeurt. Wat kunnen we leren van de verandering in het consumentengedrag in andere branches. Hoe kunnen we innovaties uit andere branches inzetten voor de publieke radio? Het afnemen van lineair kijken kan iets zeggen over het luistergedrag van de toekomst. Podcasting zal steeds groter worden. De innovatie benoemen is een oproep om te veranderen, maar verandering is niet hetzelfde als innovatie. De innovatie van enige tijd geleden is de digitalisering van radio. FM komt te vervallen en radio zal digitaal, bijvoorbeeld via apps, beluisterd worden. We hebben natuurlijk een uniek systeem met verschillende omroepen op verschillende zenders, die allemaal hun eigen profiel willen/moeten laten horen. Toch kan het geen kwaad om af en toe naar andere landen te kijken hoe deze omgaan met branding of ‘profieldenken’, zoals BBC Radio en het inzetten van digitale communicatiekanalen zoals bijvoorbeeld Sverige Radio, de Zweedse publieke radio. In de tweerichtingscommunicatie van omroepen en zenders is nog een enorme slag te slaan.
Je bent ook merkdeskundige. In de omroepwereld zijn veel merken de laatste jaren gefuseerd. Veel omroeporganisaties, zoals AVROTROS, BNNVARA en KRO-NCRV hebben ervoor gekozen om niet een nieuwe naam te nemen, maar de merknamen aan elkaar te plakken. Is dit volgens jou een verstandige keuze?
Ik vind dit juist het kabinet van gemiste kansen. De fusies zijn ideaal om een heel nieuwe omroep te maken met nieuwe identiteit, imago en naam. Ik ben al niet zo’n voorstander van afkortingen als merk, maar nu zijn het ook nog eens veel te lange afkortingen, die niet lekker bekken en geen associatie oproepen. Het klinkt mij als creatieve armoede.
In het verleden gaf je aan dat televisie, net als marketing, manipulatie is. Geldt dat ook voor radio?
Om dit te kunnen antwoorden moet ik even duidelijk maken wat ik indertijd bedoelde. Met manipuleren bedoel ik ‘naar de hand zetten’. Volgens mij komt het van het Latijn ‘manus’, wat hand betekent. Manipulatie bedoel ik dus niet negatief. Integendeel, ik bedoel juist dat je je programma dermate naar je hand zet, zodat je kijker het naar de zin heeft. In de marketing zet je de consument zo naar de hand, dat hij niet alleen je product of dienst koopt, maar er ook van geniet. De echtheid van radio spreekt mij enorm aan, maar natuurlijk maak je radio voor de luisteraar, dus ook hierin moet er gemanipuleerd worden. Juist om van je luisteraar een trouwe fan te maken.
“Gebruik het rijke media-verleden van Hilversum als fundament voor een nieuwe toekomst.”
Je bent zelf niet alleen werkzaam, maar ook wonend in ’t Gooi. Lange tijd was deze regio een belangrijke locatie voor de internationale muziek- en televisie-industrie. Volgend jaar viert Hilversum het jubileum 100 jaar Mediastad. Wat zou Hilversum moeten doen om ook komende jaren dé mediastad te blijven?
Hilversum roept steeds harder dat het dé mediastad van Nederland is. Volgens mij gebeurt dit juist nu er steeds meer media- en entertainmentbedrijven Hilversum verruilen voor andere steden als Amsterdam. Door de digitalisering is het steeds minder relevant om topografisch dicht bij elkaar te zitten. Hierdoor kiezen bedrijven voor andere plaatsen om kantoor te houden. Dit heeft mede te maken met de erbarmelijke infrastructuur die Hilversum heeft. Hilversum zou het voor media- en entertainmentbedrijven weer aantrekkelijk moeten maken om zich in de mediastad te vestigen. Horeca, theater, openingstijden, live-muziek, tolerantie, omarm evenementen. Gebruik het rijke media-verleden van Hilversum als fundament voor een nieuwe toekomst. Glasvezel ligt al in Hilversum om snel internet te garanderen. Nou het ouderwetse wegennet nog snel zien te krijgen.
Van de vele Idols-winnaars is slechts een beperkt aantal nog steeds succesvol. Wat gaat er bij de meeste popidolen alsnog mis volgens jou?
Ik vind dat wel meevallen. Er zijn enorm veel artiesten die mee hebben gedaan aan een 
talentenjacht op televisie. Die zijn daarmee bekend geworden en nu in de entertainmentindustrie werkzaam, op welke manier dan ook. De eersten die me te binnen schieten zijn Jamai (Idols), Jim Bakkum (Idols), Boris (Idols) en Waylon (Holland’s got talent), maar door artiesten te noemen doe ik anderen te kort. Waardoor de winnaars tegenwoordig minder opvallen, is volgens mij ook door de enorme hoeveelheid talentenjachten. De een is nog niet afgelopen of de volgende begint alweer. Het is onmogelijk om elk jaar meerdere nieuwe idolen te creëren, waar het publiek jaren trouw aan blijft. De publieksaandacht wordt verdeeld onder steeds meer winnaars van talentenjachten. Daarbij is, in het algemeen, de trouw van fans aan het afnemen. Een tv-talentenjacht is voor artiesten een ideaal opstapje om aandacht te krijgen, maar daarna is het keihard werken om je eigen trouwe fanbase te ontwikkelen.
“Het is onmogelijk om elk jaar meerdere nieuwe idolen te creëren.”
De muziekindustrie is de afgelopen jaren drastisch veranderd, waarbij Nederlandse artiesten het al lang niet meer moeten hebben van cd-verkoop, maar vooral optredens en andere bijverdiensten. Zou jij in deze tijd als talentencoach nog steeds mensen een carrière in de muziekindustrie adviseren?
Als het talent en de passie er zijn zeker wel. Ik denk dat de muziekindustrie weer op de weg terug is naar een gezonde business. Na slachtoffer te zijn van disruptie in de jaren nul, is de muziekindustrie nu aangepast aan nieuwe vormen van muziekconsumptie. Deze consumptie is enorm gegroeid. Er worden dan wel weinig CD’s verkocht, maar streamingdiensten als Spotify en Apple-music leveren steeds meer op. Daarnaast gaat er veel geld om in live-optredens, merchandising en dergelijke, dus waarom zou ik een getalenteerd artiest, die écht wil, afraden om te doen wat hij wil, waar hij goed in is en waar je een prima broodwinning mee kan genereren.
Tegenwoordig zijn er heel wat Nederlandse vloggers en andere Youtube-talenten die zonder tv-programma’s het Nederlandse publiek weten te bereiken. Zijn er nog wel talentenshows op televisie noodzakelijk?
Noodzakelijk is het allemaal niet, maar deze talentenjachten worden nog steeds door miljoenen 
mensen bekeken. We praten wel steeds over de opkomst van vloggers en Youtube als kanaal, maar tv is nog steeds een massamedium. Ook al neemt het lineair kijken af, deze shows zorgen voor amusement voor de massa en leveren nog nieuwe artiesten op ook. Je moet het naast elkaar laten bestaan. Toen Idols 15 jaar geleden begon, werd ook gezegd dat het “de vervanging van het clubcircuit was” of dat “in het clubcircuit de échte talenten te vinden waren”. Er zijn sindsdien, naast kandidaten van talentenshows, ook enorm veel nieuwe bandjes ontdekt. Het kan allemaal naast elkaar bestaan. Bandjes, solo-artiesten, singer-songwriters, youtubers, vloggers, bloggers. Podia te over om van je te laten horen. Het publiek bepaalt wie ze in het hart sluit.
Geef als eerste een reactie