Presentator, regisseur en producer Stephan Kosters van RTV Noord had woensdag 5 november 2025 aan het eind van een drukke dag alle voorbereidingen voor de nieuwsuitzending van de volgende ochtend afgerond. Hij wilde er ’s avonds nog even naar kijken en deed daarom wat hij normaal gesproken nooit doet: hij stuurde zijn bestanden vanaf zijn computer naar zijn huisadres. Het bleek de beste beslissing van dat jaar.
Toen hij de volgende ochtend, woensdag 6 november, in alle vroegte de computersystemen van RTV Noord wilde opstarten, bleef het stil, doodstil. Redactiesystemen werkten niet meer. Ook de monitoren in de hightech regieruimte leken bevroren. Het duurde even voordat de ernst van de situatie doordrong. RTV Noord (60 journalisten, 100 medewerkers in totaal, een budget van ruim 10 miljoen euro) lag compleet plat als gevolg van een criminele hack.
Hoofdredacteur Gerda Bosman weet nog precies waar ze was. Ze had een vroege afspraak over het marketing- en communicatiebeleid toen ze werd gebeld met de mededeling dat er ‘een ernstige storing’ was. ‘In eerste instantie dacht ik dat ik bij het oplossen daarvan niet erg behulpzaam kon zijn’, zegt ze. Pas toen ze op de redactie arriveerde, werd de omvang van de ramp duidelijk. Het was meer dan een technische storing: het was een cyberaanval.
Oude grammofoonplaten waren de redding
Ze zag ontreddering bij haar collega’s, maar ook een enorme drive om de boel draaiende te houden. Met kunst- en vliegwerk was het nog wel mogelijk om uit te zenden. De microfoons staan -simpel gezegd- rechtstreeks op de zendlijn aangesloten en bleven werken. In het studiodecor stond toevallig een platenspeler als nostalgisch rekwisiet, met daarbij ook nog een handvol grammofoonplaten. En zo kon op die rampzalige ochtend de radio toch blijven uitzenden. Bosman praat met bewondering over het improvisatievermogen van haar redactie.
Ik spreek haar in het kader van de Spreekbuis-serie De kracht van regiojournalistiek, het dertiende interview in deze reeks.
Oplossen van een hack is als het lopen van een marathon
Ze prijst niet alleen haar eigen medewerkers, maar ook het cyberbedrijf Eye Security, dat al snel werd ingeschakeld om de crisis de baas te kunnen. ‘Ze begonnen met een waarschuwing: let op! Dit wordt geen sprint, maar een marathon. Bereid je erop voor dat je voor het oplossen van dit probleem een lange adem nodig hebt. Iedereen hier houdt inmiddels van die jongens’, zegt ze.
‘Ze opereerden heel strak. Ze hebben veel ervaring, ze kenden de aanvallers en hadden een goede communicatiestrategie. Het is de kunst om veel te weten te komen en weinig informatie te géven. Er komen veel vragen op je af. Hoe communiceer je met ze? Zijn dit wel de daders? Betalen aan criminelen om weer toegang te krijgen tot je systemen moet je principieel niet willen. Maar het is heel verleidelijk om dat wel te doen, in de hoop dat je van de shit af bent. Je loopt dan wel het risico dat de hackers bij het weer toegankelijk maken van je systemen achterdeurtjes inbouwen, waardoor ze het later nog een keer kunnen proberen.’
RTV Noord besloot niet te betalen, voegt ze eraan toe.
Het was van de daders misschien niet zo verstandig om een omroep te pakken?
‘Ze hebben ons niet specifiek gepakt; ze hebben met hagel geschoten op zoek naar zwakke plekken in de beveiliging. We zijn per ongeluk geraakt, waarschijnlijk net als veel andere bedrijven. Maar die kunnen mogelijk geen openheid geven omdat dat hun reputatie kan beschadigen. Wij kunnen dat wél.
Dit was een heel intense ervaring, omdat je te maken hebt met criminelen zonder gezicht. Alsof je ineens in een aflevering van Darknet Diaries zit (een podcast over ‘the dark side of internet’). Het voelt gek dat je als mediabedrijf zelf deel bent van het nieuws. De journalisten hier zijn gewend om te publiceren. Nu was de vraag: wat kunnen we wel of niet naar buiten brengen?’
Inmiddels heeft RTV Noord dinsdag 23 december een reconstructie van de gebeurtenissen gepubliceerd: Hoe de hack wél de systemen, maar niet de veerkracht van RTV Noord platlegde.
De regio heeft een heel andere dynamiek dan Hilversum
Gerda Bosman is sinds juni hoofdredacteur van RTV Noord. Daarvoor was ze als hoofdredacteur verantwoordelijk voor de wetenschapsprogramma’s van de NTR, een mooie maar ook gecompliceerde baan.
‘Het publieke bestel zit ingewikkeld in elkaar. Als omroep moet je programma’s pitchen bij de NPO. Die bepaalt of ze wel of niet worden geplaatst en waar ze terechtkomen. Daar heb je als hoofdredacteur weinig invloed op. Het zijn soms rare ad-hocbeslissingen die destructief zijn voor je redactie. Door die vreemde bochten is het moeilijk om een samenhangend beleid neer te zetten.
Bij de regionale omroepen heerst een andere dynamiek, veel consistenter. We gaan over onze eigen zendtijd en inhoud. Bovendien zijn de regionale omroepen, anders dan de omroepen in Hilversum, geen concurrenten van elkaar. En het is een groot voordeel dat wij zo dicht bij de belevingswereld van ons publiek staan. Daardoor kun je echt iets betekenen.’
Waarin zit de kracht van regiojournalistiek?
‘Vaak zitten mensen met vragen die ze zelf niet beantwoord krijgen. Soms hebben ze ook moeite om in een nieuwsgebeurtenis de grote lijn te zien, omdat ze er zelf onderdeel van uitmaken. Wij kunnen het grote plaatje wél schetsen en zo zijn we van praktisch nut.
De aardbevingsmelder van RTV Noord is een mooi voorbeeld van directe betrokkenheid. Bij een aardbeving kun je via onze app aangeven waar je bent en wat je voelde. Die meldingen verschijnen als rode puntjes op een kaart, waardoor je meteen ziet waar het epicentrum is. Je hoort van ons eerder wat er aan de hand is dan van het KNMI.’
De app wordt massaal gebruikt. Ze wijst erop dat Groningen sowieso bekendstaat om zijn saamhorigheidsgevoel. De oostelijke grensstreek heeft sterke Nedersaksische kenmerken, met verschillende dialecten zoals Gronings, Twents en Drents. In die cultuur ligt de nadruk op naoberschap, een verzamelnaam voor sterke sociale verbondenheid. Het is ook een enigszins anarchistische cultuur, sterk verbonden met de hardrock die populair is bij de plattelandsjeugd.
Bosman: ‘Er is hier veel ruimte. Je zet gemakkelijk een keet op je erf, waar je een eigen plek hebt en plezier kunt beleven. Dat is de cultuur in deze omgeving. Ook het carbidschieten en dat soort dingen…’ Ze stopt midden in de zin en kijkt me vragend aan. ‘Carbidschieten…? Je weet toch wat dat is?’
Die ketencultuur is omarmd door een aantal regionale omroepen in het noordoosten van het land en heeft geleid tot het -vooral bij jongeren- succesvolle publieke-omroepmerk Kalm An.
De Telegraaf: regionale omroepen zijn op hun retour
Dat De Telegraaf kortgeleden met zoveel nadruk meldde dat de kijkcijfers van regionale televisie dramatisch teruglopen, vindt ze flauw.
‘Kijk ook eens hoe sterk het aantal abonnementen op de papieren krant is gedaald. Zo’n opmerking slaat nergens op, omdat die een belangrijke ontwikkeling miskent: de omslag van traditionele radio en televisie naar digitaal.
Als we een enquête houden over de vraag hoe ons publiek aankijkt tegen een vuurwerkverbod, krijgen we veertienduizend ingevulde formulieren terug. Ook radio is nog populair. Het gaat niet alleen om het nieuws, maar vooral ook om interactie met luisteraars. Dagelijks hebben we een stelling die tussen de vier- en zesduizend reacties oplevert. De radio heeft nog wel degelijk grote betekenis en wordt gezien als goed gezelschap.’
Meer dan de landelijke omroep wordt RTV Noord gezien als de hoeder van de lokale cultuur.
Bosman: ‘Je zou denken dat de groep “traditionele burgers” in het onderzoek naar publieksgroepen die de omroepen wel of niet bereiken hier het grootst zou zijn, maar die categorie is kleiner dan in de rest van Nederland. De “impulsieve individualisten” daarentegen komen hier beduidend vaker voor. De plattelandscultuur is een tikje anarchistisch. Ik hou daar wel van.’
Van traditionele media naar online
Alle regionale omroepen bevinden zich in de overgang van traditionele media naar online. Hoe ver is RTV Noord in dat proces?
‘Het is de grote vraag hoe je jongeren moet bedienen. Je kunt op TikTok wel grappige dingen doen, maar hoe breng je ze via social media in contact met relevante content? We werken samen met verschillende onderwijsinstellingen. Zij leveren stagiairs die veel tijd hebben om te experimenteren. Ze doen spannende dingen en dat leidt soms tot kritische opmerkingen, maar al met al is het een mooie kweekvijver voor nieuw talent.
We willen niet te veel theoretiseren, maar vooral nieuwe dingen in de praktijk uitproberen en ons laten inspireren door best practices van anderen. Soms moet je ook weer een stap terug doen, omdat niet alles wat bedacht wordt ook echt bij RTV Noord past.’
Waar ben je trots op?
‘Op de goede doelenactie Lutje Geluk die op dit moment loopt. De redactie dacht er tienduizend euro mee op te halen, maar ze zitten al op vijftigduizend euro en we zijn nog maar op de helft. Over publieksparticipatie gesproken!’
Wat kan Hilversum van RTV Noord leren?
‘Hoe je een warme band met je publiek opbouwt.’
TON VERLIND
| 5 Tips van Gerda Bosman |
| 1. Een reconstructie van de hack Hoe de hack wél de systemen, maar niet de veerkracht van RTV Noord platlegde – RTV Noord 2. Expeditie Grunnen – veel gekopieerd, niet geëvenaard. Het is het best scorende programma van alle regionale omroepen in Nederland en wordt ook buiten de provincie veel gekeken Expeditie Grunnen – RTV Noord 3. De aardbevingsmelder van RTV Noord (meldingen via de app) Zo werkt de aardbevingsmelder – RTV Noord 4. Lutje Geluk (op deze pagina ook de laatste stand, 24 december de laatste actiedag) Lutje Geluk – RTV Noord 5. Online community Kalm An hè |
De uitspraak ‘we zijn per ongeluk geraakt’ is begrijpelijk, maar misleidend. Cyberaanvallen zijn zelden toeval. Er wordt met hagel geschoten, zeker — maar geraakt worden alleen organisaties waar de weerbaarheid tekortschiet. Dat is geen pech, dat is een kwetsbaarheid.
Door dit soort incidenten te framen als onontkoombaar, blijft een hardnekkige mythe in stand. De aandacht verschuift van preventie naar herstel, van verantwoordelijkheid naar improvisatie. Het verhaal wordt heroïsch: de crisis, de veerkracht, de marathon. Maar juist wat eraan voorafging — waar de beveiliging faalde — blijft buiten beeld.
Dat is jammer, zeker bij een publieke organisatie als RTV Noord. Transparantie over tekortschietende weerbaarheid is geen schuldbekentenis, maar publieke dienst. Welke maatregelen ontbraken? Waar zat de structurele zwakte? Dáár zit de les voor anderen.
Zolang hacks worden behandeld als moderne natuurrampen, leren we vooral hoe we puin ruimen — niet hoe we instorten voorkome