Honderd jaar geleden deed Hanso Henricus Schotanus à Steringa Idzerda iets bijzonders: met een advertentie in de Nieuwe Rotterdamsche Courant kondigde hij een muziekprogramma op zijn radiozender aan. Op 6 november 1919 werd zo de eerste omroep ter wereld geboren, een jubileum dat in Hilversum met trots wordt gevierd.
Omroeppionier Idzerda maakte radioapparatuur, toen hij ging uitzenden vanuit zijn bedrijf in Den Haag. Radio werd destijds hoofdzakelijk gebruikt voor berichtenverkeer, bijvoorbeeld om te communiceren met zeeschepen en militaire eenheden. Idzerda was de eerste die regelmatig een programma uitzond gericht op een groot publiek en dat van tevoren openbaar aankondigde. Hij had, kortom, een omroep opgericht. Eén van zijn concurrenten, de Nederlandsche Seintoestellen Fabriek in Hilversum, begon enkele jaren later ook met uitzenden. Toen de NSF in 1924 de beschikking kreeg over twee zendmasten, waarmee heel Nederland kon worden bestreken, was de rol van Idzerda uitgespeeld. Hij ging failliet en zo werd niet Den Haag, maar Hilversum de mediastad van Nederland.
De viering van honderd jaar radio is in november vorig jaar eigenlijk al gestart met de presentatie van het boek “We waren erbij” van Jan Westerhof, voormalig radiomaker en onder meer zendermanager (van Radio 1) en directeur Radio bij de NPO. In vogelvlucht geeft hij een overzicht van omroeppolitiek, genres en hoogtepunten. Tegelijkertijd ging de podcastserie “Hallo Hier Hilversum” van start. Vincent Bijlo en Ger Jochems bespreken legendarische programma’s en stemmen uit de radiogeschiedenis, een initiatief van NPO Radio 1, de NTR en Beeld en Geluid.
Internationale conferentie
Maar daar blijft het niet bij, dit jaar is er op verschillende momenten en manieren aandacht voor het honderdjarige medium. Een belangrijke datum is natuurlijk 6 november, de dag waarop het precies honderd geleden is dat Idzerda zijn eerste “Radio-Soiree Musicale” uitzond. Die dag verzorgt NPO Radio 1 een speciaal programma en wordt de Canon van de Nederlandse Radio gepresenteerd: een eeuw radio in hoogtepunten, deels vastgesteld door het publiek en deels door een deskundige commissie. Onder redactie van Huub Wijfjes verschijnt op 6 november ook een wetenschappelijk werk over het jubilerende medium.
Op 7 en 8 november is er een grote internationale conferentie over radio bij Beeld en Geluid. Op de bijeenkomst staan radiostudies centraal in een reeks thematische sessies over onder meer internationale stations, nieuws, muziek en sport op de radio, en de methodologie van radiostudies. “Het gaat om wat het medium zegt over de maatschappij die wordt bediend”, aldus Bas Agterberg, mediahistoricus bij Beeld en Geluid. Opvallend vindt hij dat veel formats overal in de wereld min of meer op dezelfde manier voorkomen. “Er zitten wel wat variaties in bijvoorbeeld nieuws- en muziekprogramma’s, maar ze zijn zeker vergelijkbaar. Het voorziet blijkbaar in een universele behoefte. Maar radio heeft zich wel ontwikkeld: sport wordt niet meer zo op de zender gebracht als in de tijd van Han Hollander.”
Online Radio
Beeld en Geluid biedt meer activiteiten rondom honderd jaar radio. Zo komt er een ‘KinderRadioFabriek’, waar kinderen spelenderwijs kunnen experimenteren en radio kunnen beleven. Verder is er dit najaar bij Beeld en Geluid een bijzondere tentoonstelling te zien met onder meer de zender van Idzerda. Tijdens de Dutch Media Week, van 5 tot 13 oktober, is er ook een speciale radiodag. Radio is inmiddels allang niet meer alleen een aangelegenheid voor omroepen met zendmachtigingen. In de digitale wereld kan iedereen een eigen station beginnen. Op Online Radio Day, 9 oktober, worden onder meer een bedrijfsexpo en diverse workshops georganiseerd, waarin bezoekers geïnformeerd worden over de laatste trends op het gebied van online radio en podcasting. Belangrijke thema’s worden besproken, zoals ‘Hoe kun je met online radio meer bereik genereren?’, ‘Waar moet ik op gebied van muziekrechten rekening mee houden?’ en ‘Wat zijn de mogelijkheden om geld te verdienen met podcasting?’ Aan het slot worden voor de tweede keer de Online Radio Awards uitgereikt, een initiatief van Spreekbuis.nl en de Verenigde Online Radiostations.
Inwoners en bezoekers van Hilversum zullen waarschijnlijk het meeste van het eeuwfeest van de radio merken tijdens de Dutch Media Week en de tv-opnamen voor de Top 2000, evenementen die naar verwachting beide weer tienduizenden mensen zullen trekken. “Maar er is ook aandacht voor honderd jaar radio tijdens Koningsdag bijvoorbeeld en de intocht van Sinterklaas krijgt een radiotintje”, vertelt Jeroen Kreijkamp, directeur van Hilversum Marketing. Zijn organisatie ondersteunt alle activiteiten en evenementen met onder meer een publiekscampagne. “We willen mensen bewust maken van de meerwaarde van de media-industrie en haar geschiedenis en laten zien welke impact radio op Hilversum heeft gehad. Hilversum heeft zijn uitstraling aan de media te danken. De mediasector beslaat 40 procent van de plaatselijke economie! Er ligt een grote technische infrastructuur in de grond hier, mede de reden waardoor Hilversum nog steeds dé mediastad van Nederland is.”
Wij bij Veronica – de zeezender, zijn nog niet benaderd. Alsof wij geen enkele betekenis hebben gespeeld in 100 jaar Radio in Nederland.
Het is weer net als toen, Veronica in het “verdom hoekje”.
Juul,
Helemaal mee eens, ik ben er als tiener er mee opgegroeid, het was ook nog een belangrijke aanjager om die “publieken” een schop voorwaarts te geven.
Maar ja de zender lag buiten de grenzen zal het argument wel weer zijn.