Blog Ton Verlind: ‘Wat ziet het Commissariaat voor de Media als robuuste journalistiek?’

Soms is een podcast interessanter om de onderwerpen die worden vermeden dan om de thema’s die worden besproken. Onder die eerste categorie valt de vierenzestigste aflevering van de Dutch Media Podcast, waarin journalist David de Jong en ondernemer Taco Jelgersma Amma Asante ontvingen. Zij is sinds september 2022 voorzitter van het Commissariaat voor de Media. Op sociale media bejubelde de commissaris de podcastmakers vanwege hun kritische aanpak, die haar prikkelde, zo schreef ze, om haar beleid goed voor het voetlicht te brengen. Als journalist moet je op je hoede zijn als de gast met zo’n compliment de studio verlaat. Dan weet je dat je belangrijke onderwerpen hebt laten liggen en dat gebeurde hier ook.

Geen woord over de brief van de hoofdredacteuren

Geen woord over de brief die het college van hoofdredacteuren van de publieke omroep onlangs naar het Commissariaat stuurde, waarin dit gezelschap zijn zorg uitspreekt over de toenemende neiging van de toezichthouder om zich te bemoeien met de (journalistieke) inhoud. Dat is een onderwerp waarvan ook Thomas Bruning van de NVJ aan Spreekbuis liet weten dat het Commissariaat daarvan verre moet blijven. Het is een heikel onderwerp. Dat blijkt uit het feit dat bij de hoofdredacteuren -doorgaans in het bevragen van de samenleving voorstander van grote transparantie- na het versturen van deze brief de luiken potdicht gingen. Dat smoort weliswaar een relevante publieke discussie over dit onderwerp, maar het haalt de gepofte kastanje nog niet uit het vuur.

Commissariaat wil een robuuste nieuwsvoorziening

Asante zowel als de interviewers gingen met een grote boog om dit thema heen. Dat is opvallend, omdat de commissaris ‘zorgen voor een robuuste nieuwsvoorziening van de publieke omroep’ in deze podcast benoemde als topprioriteit. Dat op zich is al opmerkelijk, omdat ze zich daarmee plaatst op de stoel van de nieuwe voorzitter van de Raad van Bestuur van de publieke omroep. Het is immers de taak van de NPO om voor een robuuste nieuwsvoorziening te zorgen, in overleg met de omroepen en de verantwoordelijke minister. Als in dat overleg afspraken worden gemaakt rest voor het Commissariaat geen andere taak dan erop toe te zien dat die afspraken worden nagekomen, als ze althans wettelijk zijn geregeld. Wat het Commissariaat ziet als robuuste journalistiek is niet relevant.

Hoe zit het met de schijn van belangenverstrengeling?

Het is niet alleen onduidelijk wat Amma Asante beschouwt als robuuste journalistiek, maar wie oude tweets bestudeert kan zien dat ze in een vorig leven een enigszins activistische kijk had op de vraag hoe de Nederlandse samenleving moet transformeren. Daar is overigens niets verkeerds aan. Maar het is wel de vraag of en hoe haar persoonlijke ideologie doorsijpelt in haar visie op journalistiek en haar handelen als toezichthouder. Iedereen moet bediend worden, zegt ze in de podcast en daarbij moet ook rekening gehouden worden met het feit dat de samenleving verandert. Sluit dat een omroep als ON in of uit? Is er een kans dat haar persoonlijke engagement het uitoefenen van onafhankelijk toezicht in de weg zit en kan dit leiden tot belangenverstrengeling of de schijn daarvan? Dat is een onderwerp waarop ze individuele omroepen juist kritisch volgt. De interviewers van de podcast sloegen ook dit thema over.

Strengere regels voor omroepjournalisten

Het is geen geheim dat het Commissariaat voelt voor een wettelijke basis onder de journalistieke code van de publieke omroep. Op de naleving van de huidige vrijwillige code wordt nu toegezien door de Ombudsman. Het is een vorm van eigen rechtspraak, waarin journalisten op hun vingers getikt kunnen worden, maar zonder repercussies. Het systeem gaat ervan uit dat kritische beoordelingen sowieso leiden tot kwaliteitsverbetering. Bij een wettelijke regeling evenwel horen sancties. Het toepassen daarvan raakt aan de journalistieke onafhankelijkheid en kan leiden tot zelfcensuur. Wie heeft straks nog zin zijn nek uit te steken, als het je de kop kan kosten? Bovendien het verankeren van een journalistieke code in de mediawet plaatst omroepjournalisten in een aparte positie.

Of Asante in haar wens om meer wettelijke bevoegdheden ook op dit terrein volhardt of dat ze dit pad inmiddels heeft verlaten -hetgeen de hoofdredacteuren wellicht gerust zou kunnen stellen- bleef in deze podcast onaangeroerd.

TON VERLIND