Het uiteenvallen van de publieke omroep, een gebeurtenis die in moreel opzicht deze week de apotheose beleefde met het verschijnen van het rapport Van Rijn, begon in 2005. Toen kwam D66 staatssecretaris Medy van der Laan met een herstructureringsplan voor de publieke omroep. De macht van de onafhankelijke omroeporganisaties moest worden gebroken en de centrale aansturing werd versterkt. Daartoe bestond op dat moment geen rationeel argument. De omroepen scoorden op een enkele uitzondering na goed, omroeporganisaties werkten steeds meer samen en er was programmatische vernieuwing. De acute noodzaak tot ingrijpen ontbrak, zei Van der Laan. Haar herstructurering was louter proactief bedoeld om toekomstige gevaren te bezweren, voegde ze eraan toe. De omroepen protesteerden maar waren het moment voorbij dat ze in Den Haag nog werden gehoord.
Met het aannemen van deze plannen begon de erosie die de NPO deze week fataal is geworden. Er kwam een hybride, dus dubbelhartige aansturing. De omroepen hielden in theorie de zeggenschap over de inhoud, maar tegelijk werd er een ambtelijk apparaat opgetuigd dat over de plaatsing van programma’s besliste en later ook over de toedeling van geld. Dat centrale apparaat won aan macht, het ideaal waarop de omroep was gebaseerd -een evenwichtige vertegenwoordiging van alle belangrijke stromingen in de Nederlandse samenleving- verdween naar de achtergrond, hoge kijkcijfers werden de norm voor succes. Er kwam een opportunistische programmeringsfilosofie waarbij beslissingen op korte termijn werden genomen. Omroepen waren niet meer zeker over de continuïteit in de programmering en daarmee verdween ook de baanzekerheid voor veel medewerkers. De problemen die daardoor ontstonden werden door de NPO over de schutting van de omroepen geworpen.
Leugen
Die wettelijke scheiding tussen de bevoegdheid van de NPO om te bepalen waar en wanneer programma’s worden uitgezonden en de bevoegdheid van de omroepen om in onafhankelijkheid te bepalen waarover de programma’s gaan, is de grootste leugen van de recente omroepgeschiedenis. Wie over de plaatsing gaat en toedeling van het geld, gaat ook over de inhoud. Dat werkt simpel: een programma dat niet de zege van de NPO heeft komt niet op een aantrekkelijke plek in het uitzendschema. Zo moest de gedegen EO populariseren om niet met zijn uitzendingen in de nachtelijke uren te belanden en Pownedeen toontje lager gaan zingen om salonfähig te worden, een proces dat opmerkelijk soepel en zonder noemenswaardige tegenstand verliep. Uitzenden op onaantrekkelijke tijdstippen en het inleveren van budget was het lot van de omroeporganisaties die aan hun profiel vasthielden.
Zo legde het beleid van D66-staatssecretaris Medy van der Laan in het Kabinet Balkenende het fundament voor de aftakeling die in de jaren daarop volgde. Lees hierover ook mijn boek ‘Een schitterende slangenkuil’, waarin ik beschrijf hoe ik dit proces van binnenuit heb ervaren. Er ontstond een domino-effect van negatieve gevolgen. Omroepen gingen zich meer en meer gedragen naar de wensen van het centrale gezag. De geprofileerde actualiteitenrubrieken legden het loodje. Er kwamen talkshows met een amusementair karakter voor in de plaats. De sterke eigen omroepculturen werden verzwakt. Er kwamen beperkende regels voor het werven van leden. Studio’s -vitaal voor het hebben van levendigheid in de omroepgebouwen en betrokkenheid bij de eigen omroep- werden geconcentreerd op neutraal terrein waardoor omroepbedrijven er uit gingen zien als verzekeringsbedrijven. Ze belandden in een concurrentiepositie ten opzichte van elkaar. Daardoor vielen succesvolle samenwerkingsverbanden uiteen. De NPO ging rechtstreeks communiceren met programmaredacties die zich zo van hun eigen bedrijven vervreemdden, een van de redenen waarom het succesvolle Netwerk ophield te bestaan. Programma’s werden verplaatst naar Amsterdam. Zo ontstonden bedrijven in bedrijven. Externe producenten kregen op aandringen van Den Haag een preferente positie. Het aantal miljonairs onder de directeuren van externe productiebedrijven nam toe, ten koste van de arbeidsvoorwaarden van hun medewerkers. Succesvolle presentatoren begonnen voor zichzelf, stroomden gemakkelijk van de ene omroep naar de andere, namen soms een omweg via de commerciële omroep en waren na een mislukt uitstapje altijd weer welkom in het publieke bestel.
Resultaat: de sterke eigen omroepcultuur is verdwenen, omroepen kwamen in de overlevingsstand, ze vochten om geld, uitzendplekken en continuïteit, de medewerkersbinding verdampte, werkgeversloyaliteit verdween, besluiten werden meer en meer genomen in een diffuus stelsel van vriendjespolitiek, beeldbepalende presentatoren verwierven in de chaos een onaantastbare goddelijke status waardoor ze zich gemakkelijk van hun eigen directies konden losweken. Zo verwerd de publieke omroep tot een strijdtoneel, naar nu blijkt met louter verliezers.
De publieke omroep zit op zijn gat
Er is geen andere conclusie mogelijk: de door Van der Laan in 2005 ingezette herstructurering van de publieke omroep is faliekant mislukt. Het bestel ligt op zijn gat, moreel failliet en op een steenworp afstand verwijderd van totale ontbinding. De zwakke reactie deze week van bestuursvoorzitter Frederieke Leeflang die zich maanden heeft kunnen voorbereiden op de explosie die Van Rijn met zijn rapport veroorzaakte, brengt een oplossing niet in zicht. Er is teveel schade aangericht.
Ton Verlind is met ‘lees-mijn-boek’ een visionair. In 2007 vertrok hij uit Hilversum met een gouden handdruk van zes ton.
Zeer goede analyse. Jammer dat dit kwalijke proces niet te stoppen was. Hplk kan het tij gekeerd worden door mensen die echt begaan zijn met goede intenties voor een onmisbaar medium als tv.
Goede analyse. Maar ook de tijd is er naar. Nieuwe generatie kan niet meer gewonnen worden voor de ouderwetse TV invulling. Men kan geen publiek meer bereiken. Er is een hoop geld verkwist. Het niveau is ook ernstig laag. Soms zelfs er plat. Woke ideologie is verschrikkelijk en heeft (zoals verwacht) meer kijkers weggejaagd dan getrokken. Naar mijn mening is het gezond om volledig te saneren. Überhaupt kijken of er nog wel draagvlak is voor lineaire TV. Een talkshow en een nieuws uitzending daargelaten. Maar de rest lineair is onzin. Spannende tijden. Maar het is echt tijd voor verandering.
Volgens mij moet heel Nederland gesaneerd worden…. op alle gebieden, in de politiek, in de dmfzorg, in het onderwijs..in de publieke ruimte..ga maar door…
Met andere woorden 1 centrale omroep ala vrt/bbc is al een fijt !
De verschillende clubjes wordt alleen nog in stand gehouden zo dat men nog directeurtje an manager kan spelen zonder noemenswaardige betekenis, alleen maar om hun zakken te vullen.
Opheffen al die onzin, en volledig op nieuw beginnen ala vrt/bbc model!
Helemaal mee eens
It’s about damn time! Had al veel eerder moeten gebeuren. Ons omroepen systeem is ridicuul, niet meer van deze tijd en eigenlijk nooit van deze tijd geweest in welk jaar we ook zaten. Ook gezien niemand in het buitenland snapt wat voor raar systeem wij hebben. Dat is niet uit te leggen. We lopen al jaren achter de feiten aan.
Mag ik het hele verhaal euh samenvatten in 1 voorbeeld waarin voormij de logica van hoe het bestel nu is totaal zoek is?
Radar en Opsporing verzocht moesten naar npo2. Tot onvrede van vooral de Radar ploeg. Dit wordt dan door de npo beslist en daar heeft Avrotros niets over te zeggen?
Ik als kijker snapte er niets van.
De recente OP1-rel…
Dan heb ik het niet eens over de radio.
Zomaar een middagprogramma stoppen omdat een andere omroep dat blokje heeft?
Een nieuw logo heeft dan niet echt prioriteit lijkt mij.
Dan heb ik het niet eens over de radio.
Zomaar een middagprogramma stoppen omdat een andere omroep dat blokje heeft?
En wat ik in dit geval ook niet snap dat de populaire dj gewoon mee verhuist ( is meerdere malen gebeurt ) dus in deze is het bewezen dat al die losse omroepjes overbodig zijn!
Tsja….een beetje makkelijke reactie..immers het gaat hier om de bedrijfscultuur van de publieke omroep en niet over de inhoud van de programmaas….De NPO overal de schuld van geven is toch echt iets te kort door de bocht…..het gaat hier om de bedrijfscultuur en deze was er al ver voor de NPO al bestond…ook de tijdelijke contracten van redactieleden was voor de invoering van de NPO al gemeengoed..De NPO is opgericht om lijn te brengen in de programmering van de verschillende omroepen omdat zij daar in de gezamenlijkheid onvoldoende in slaagden…..Men was het zelden eens over de publieke functie en de eigen omroep stond altijd voorop….Veel journalisten en programmamakers wisten best hoe het moest maar de bazen van de verschillende omroepen lagen altijd dwars…..zie de totstandkoming van het Radio 1 journaal..de journalisten wilden wel maar de bazen lagen dwars omdat de omroepen zich niet meer konden profileren….en dat is tot op de dag van vandaag nog steeds een heikel punt.En als iemand dit heel goed weet is het Ton Verlind wel ,dus een beetje oppassen om de NPO de schuld in de schoenen te schuiven…Ten overvloedde: De in houd van DWDD daar lag het echt niet aan; De creativiteit was groot en gaf ons DWDD university enz enz.Het valt niet goed te praten dat redactiemedewerkers zich onveilig hebben gevoeld en er dingen gebeurd zijn die niet normaal zijn..Dat kan gewoon niet…maar hou op met de NPO de schuld te geven als organisatie ook alle andere omroepen zijn daar mede schuldig aan…De Politiek heeft geprobeerd een model te vinden zodat de omroepen beter kunnen samenwerken en zichzelf niet op de eerste plaats stelden vandaar de NPO..en er worden best goede programmaas gemaakt en uitgezonden.
De heer Verlind probeert de problemen bij de omroep opzichtig in de schoot van een voormalige staatssecretaris te schuiven die bijna 20 jaar geleden actief was, maar dat is natuurlijk veel te simpel. Want ook zonder Medy van der Laan zou de NPO er niet niet goed voorstaan.
Het zijn allemaal eilandjes die onderling kissebissen over wie waar mag, politiek zijn PvdA/GL en D66 zwaar oververtegenwoordigd, worden er talloze onwelgevallige zaken strategisch weggelaten in de berichtgeving en dan al die omroepen… dat was begin jaren 70 al volledig achterhaald geworden en dat is al meer dan 50 jaar geleden.
Ik denk ook niet dat Van der Laan er verantwoordelijk voor is dat onder de 40 spreekwoordelijk geen hond meer naar de NPO kijkt. Dat jaren geleden al de gemiddelde Radio 1 luisteraar 67 jaar was. Dat we al jaren dezelfde koppen op het scherm zien met telkens weer dezelfde goedgekeurde Randstad meningen.
Ik zou zeggen: voer een grootschalige verjonging door bij NPO 1 en NPO 2, schaf die malle omroepen af en maak een duidelijk profiel: NPO 1 voor een algemene programmering; NPO 2 voor verdieping, nieuws, documentaires en cultuur.
NPO 3 wordt dan de zender voor de ouderen, Omroep MAX style. Want die groep wordt steeds groter en de commerciëlen zien er niets in omdat deze ouderen volgens adverteerders niet van hun vaste producten meer af te krijgen zijn. Dus daar ligt een mooie taak voor de publieke omroep. Gewoon met een rustige vormgeving, veel slow-tv een geen geneuzel met overbodige achtergrondmuziek tijdens een commentaar stem – iets waar ouderen al jaren voortdurend over klagen. Stop dan ook eens met die onzin en luister naar je publiek.
Laat medewerkers niet voor een omroep kiezen, maar voor een zender. Alleen zo kun je op een zender een groepsgevoel en eigen identiteit kweken. En bouw een fatsoenlijk online portaal waar het allemaal mooi samenkomt.
En dat is ook waar je de jongeren moet gaan bereiken: online. Lineair kijken is voor deze groep zwaar ouderwets, die tijden zijn voorbij en komen nooit meer terug. Jongeren schijnen dol te zijn op podcasts, maak die dan ook en bouw dat uit naar online televisieprogramma’s.
Je kunt ook niets doen, maar dan is de toekomst duidelijk: als het kabinet Wilders-1 de stekker er niet uittrekt, dan doet de kijker dat wel. Dat proces is namelijk allang in gang gezet. Adapt or die.
precies, de oudere generatie die nog met de publieke omroep opgevoed is verdwijnt langzaam onder de zoden, kun je oa zien door de dalende luistercijfers van de regionale omroepen welke altijd hoog scoorde in deze leeftijdsgroep, dit is al een voorbode om wat er komen gaat voor de landelijke publieke omroep.
Het zal moeten hervormen hoe dan ook om nog levensvatbaar te zijn.
zullen we eens een radicaal besluit gaan nemen? we gaan elke dag een
uurtje naar buiten om te wandelen of te fietsen, zodat we weer weten
hoe onze omgeving eruit ziet, heel gezond, tv uit, radio uit,
en genieten van de mensen om ons en met ons. NOW THAT’S LIFE!
weg met omroepen, medewerkers, psychiater achtige- en dementie-
bevorderende praatkliekjes en niet te vergeten onzinjournaals.
ton verlind, een prachtkerel, daar hou ik van.
Hear hear, dan houdt die onzin vanzelf wel een keer op als iedereen dat nou eens zou gaan doen. De daling is al ingezet v.w.b. nieuws/Talkshows/TV en mainstream media consumptie dus het is een begin. Veel gezonder en minder stressful.
Inderdaad, het omroepbestel is niet meer van deze tijd; maak er dus maar een staatsomroep van. Werkt prima, zie BBC, ARD ect
50% vd bevolking is 40+.
Met een grote groep tussen 55 en 65.
Bron CBS.
Achteraf had in 2005 de knoop moeten worden doorgehakt om tot 1 omroep te komen. Dan had je echt centrale aansturing gehad. Inhoudelijk had het zeker gekund. De meeste omroepen waren toen al weg geraakt van hun oorspronkelijke zuil en doelgroep. Maar voor zo’n stap was in de politiek nog geen draagvlak.
Even over een opvallende inconsistentie. Ik lees dat de omroep zit op zijn gat (niets uitvoert) en ligt (is verslagen). Dat is . Vermoedelijk wordt het laatste bedoeld.
De analyse vind ik plausibel. Ik hoop dat er ook oplossingen zijn om de pluriformiteit van het omroepbestel en de kwaliteit van de nieuwsvoorziening te herstellen. Ook al is de politiek er niet in geïnteresseerd, ik hoor graag oplossingen.
Heldere duiding door dhr Verlind.
Die herstructurering was noodzakelijk. Er was immers geen sprake meer van de verzuiling.
Als er geen sprake meer was van verzuiling (wat klopt) waarom bestaan die aparte omroepclubjes dan nog steeds. Dit had toch al in de jaren 70 afgeschaft kunnen worden?