Blog Guido van Nispen: ‘De talkshow – van babbelaars naar brabbelaars’

Er zijn televisieavonden die voelen alsof je per ongeluk een wormgat bent ingereden en bent
uitgekomen in 1987. De uitzending van Pauw & De Wit met Joop van den Ende was er zo
één.

Joop van den Ende, de 83-jarige miljardair die ooit de Nederlandse amusementswereld op
zijn kop zette, maar allang niet meer gewend is aan tegenspraak, mocht ongeremd zijn
zorgen uiten over de “Amerikaanse overheersing” van onze media en het verval van de
cultuur.Wat volgde was geen coherent betoog, maar een reeks losse zinnen die ergens
tussen nostalgie en onbegrip zweefden.
“De controle van de journalistiek op de macht is essentieel in de democratie. En die wordt
gewoon niet gezien,” zei hij met nadruk — om vervolgens de Verenigde Staten neer te
zetten als een soort dwergstaatje waar “de boze oranje man” persoonlijk bepaalt wie op
televisie mag. En als afsluiter kwam zijn geliefde echo van Ruud Hendriks: “De mensen
willen knakworsten, willen patatjes. Dat gaan we ze geven.”
Dat de man die musicals groot maakte nog leeft in de tijd van drie netten en één tv-gids is
niet vreemd. Wat wél verbazing wekt, is dat de redactie dit zonder context als serieus media-
debat presenteerde.

Want het tegendeel van Van den Ende’s angstbeeld is waar: de Verenigde Staten
beschikken over het meest diverse en innovatiefste medialandschap ter wereld. Van The
New York Times tot ProPublica, van The Verge tot Pod Save America — de journalistiek
daar is niet dood, ze bruist. Alleen wie denkt dat “The Amish Sing” op zondagochtend het
summum van pluriformiteit is op een publieke zender, kan dat missen.

Nog verbijsterender was dat Fleur Agema van de PVV haar oordeel over de NPO baseert op
gesprekken met “belezen en bereisde 80-plussers” die ze “op straat spreekt”. Alsof de
publieke omroep een geraniumclub zou moeten zijn die vooral bevestigt wat ouderen al
vinden. Dat zij daar met de grootste partij van het land achter zich stond, maakt het eerder
tragisch dan komisch.

En dan Sylvana Simons, voormalig Kamerlid van een splinterpartijtje dat allang uit de Kamer
verdwenen is, die vrolijk een complottheorie de wereld in slingert over ongeïnformeerde
burgers — “Het is belangrijk dat we een ongeïnformeerd publiek hebben, want dan kunnen
wij tegen dat publiek zeggen dat de allergrootste zorg in dit land asielmigratie is, terwijl dat
niet waar is.” Daarmee doelde ze rechtstreeks op Geert Wilders en zijn manier van politiek
bedrijven, een kopie van de “de boze oranje man” uit de VS. Van den Ende knikte
instemmend, precies daarom had hij de krantenpagina’s ingekocht.

De verbazing werd gaandeweg plaatsvervangende schaamte. Is dit het publieke debat over
de toekomst van onze media? Een gepensioneerde producent die de digitale wereld als
vijand ziet, een politica die opinie peilt bij bejaarden, en een ex-Kamerlid dat denkt dat
Wilders’ macht gebouwd is op dom maken van de Nederlandse burger?

Misschien moeten de talkshows eens ophouden zichzelf te casten als dorpsplein van de
natie en beginnen met echte kennis aan tafel te zetten. Nodig mensen uit die iets weten van
het mediasysteem in de VS — bijvoorbeeld Annelies Jansen, die de journalistieke innovaties
vormgeeft met haar AI-bedrijf ProRata; Almar Latour, hoofdredacteur van The Wall Street
Journal; Christian van Thillo van DPG of Ezra Eeman van de NPO, die het medialandschap
van binnenuit kennen; of mediaman Paul Römer, die begrijpt hoe innovatie en publieke
waarden elkaar kunnen versterken. Keuze aan mensen genoeg.

De kijker heeft niets aan brabbelaars die de wereld verklaren met herinneringen aan ‘Zeg ’ns
AAA’ of hun bestaan rechtvaardigen met complotten. De wereld van de media is veranderd
– en het zou fijn zijn als de praattafels dat eindelijk ook doorhadden.