Hebben de reorganisaties in de krantensector geleid tot verschraling van de regiojournalistiek? Hoofdredacteur Marc Visch van RTV Drenthe, tevens voormalig bestuurder van de NVJ en de lokale publieke omroepen denkt van wel. Hij sprak er zijn zorg over uit in een interview met het mediaplatform Spreekbuis. Het leverde op social media een golf van reacties op uit journalistieke kring, ook omdat hij suggereerde dat de plaatselijke redacties onder druk zouden staan van hun Amsterdamse (Mediahuis) en Rotterdamse (DPG) kantoren. ‘Ze krijgenvan daaruit marsorders’, zei hij nogal scherp geformuleerd. Regiojournalisten voelden zich aangesproken en werden boos. Een onderwerp dat de gemoederen zo bezighoudt rechtvaardigt een rondje langs de velden.
Dat de regiokranten van bijvoorbeeld De Persgroep (DPG) van Christian van Thillo hun orders uit Rotterdam zouden krijgen maakt van die kranten een karikatuur zegt Paul van den Bosch. Hij is hoofdredacteur regio van het Algemeen Dagblad en heeft zeven van de veertien regionale titels van dit concern onder zijn hoede. Hij is verantwoordelijk voor de inhoud, de strategie, personeelsbeleid en de merkbewaking van Rotterdams Dagblad, Haagsche Courant, Utrechts Nieuwsblad, Groene Hart, De Dordtenaar, de Amersfoortse Courant en Rivierenland. Het hoofdkantoor van AD Media is gevestigd in Rotterdam, we spreken elkaar op de redactie van AD Haagsche Courant in Den Haag.
Ik sta er met mijn neus bovenop
‘Ik sta er met mijn neus bovenop. Er wordt in Amsterdam of Rotterdam echt niet bepaald wat je in de regio moet doen en dat je er nog net een plaatsnaam bij mag zetten is gewoon niet waar’, zegt hij. De redacties zijn autonoom, ze worden beschermd met een redactiestatuut en redactionele beslissingen worden in de regio genomen. Hij ziet net als Marc Visch op sommige plekken wel een verschraling van het aanbod, maar om die verschraling louter in de schoenen te schuiven van de grote mediaconcerns is niet terecht. Het AD en de 7 regionale titels van DPG in Oost- en Zuid-Nederland, zoals onder meer BN De Stem en Tubantia, spannen zich met 58 lokale edities, 14 regionale titels en 342 digitalegemeentepagina’s in om de lokale berichtgeving een impuls te geven. Lokaal en regionaal nieuws is hét bestaansrecht van het Algemeen Dagblad zo benadrukt Van den Bosch. Sinds het concern hierop sterk inzet, stijgt volgens de hoofdredacteurhet aantal abonnees, het bewijs dat voor Nederlandse media de kracht juist ligt bij het brengen van regionaal en, liever nog, lokaal nieuws. Precies dat is voor velen een reden om nog een abonnement te nemen. ‘Overigens is het de vraag of je echt kunt spreken van verschraling. Ja, de krant wordt misschien minder gelezen en de traditionele kanalen minder gevolgd, maar veel jongeren hebben hun eigen kanalen. Je ziet dat er op social media steeds meer interactie is op het nieuws. Kun je dan spreken van verschraling?’. De discussie is te veel gericht op de traditionele krant, vindt Van den Bosch. ‘We hebben nu meer digitale lezers dan ooit. De krant gaat uiteindelijk verdwijnen, maar dat zal echt nog vele jaren duren’.
Brabant ligt met drie krantentitels nog goed in de markt
Hoofdredacteur Renzo Veenstra van Omroep Brabant, gevestigd op het sciencepark in Eindhoven vindt het niet zo gemakkelijk om de vraag te beantwoorden of centralisatie in de krantenwereld en het feit dat er meer dan vroeger vanuit landelijk wordt bestuurd, heeft geleid tot verzwakking van de regionale journalistiek. Noord-Brabant kent nog steeds de luxe van drie regionale kranten. De redacties zitten diep in de haarvaten van de regio en hebben meer journalisten in de provincie rondlopen dan de regionale omroep, zegt hij. ‘Ze zitten in Brabant goed op sommige dossiers en in politiek lokaal nieuws, maar tegelijk merk ik aan de reacties dat het publiek een verschraling ervaart, opmerkingen die ook te horen zijn van de lokale beleidsmakers die ik spreek. Maar om nu te stellen dat we in Brabant hierdoor minder pluriformiteit hebben vind ik nogal een boude uitspraak’.
In Rijnmond zit het goed, of toch niet?
In de regio Rijnmond zit het nog steeds goed met de journalistieke pluriformiteit, zegt hoofdredacteur Ruud van Os van Omroep Rijnmond. ‘Wij voeren met AD/Rotterdams Dagblad een gezonde strijd om de beste te zijn’. En er zijn met sterke lokale omroepen als OPEN Rotterdam, Dit is Twee (Vlaardingen en Schiedam), WOS, RTV Dordrecht en een platform als Vers Beton nog genoeg andere aanbieders van nieuws en verdieping. ‘Ik kan met dit medialandschap prima leven en ik denk dat de inwoners pluriform worden bediend’.Paul van den Bosch noemt de situatie in Rijnmond en zeker in de grootste stad Rotterdam juist ‘journalistiek schraal’. ‘Zeker in de grote steden zouden meer journalistieke bloemen moeten bloeien’. Lovend is hij over de situatie in en rond Den Haag, waar Omroep West in de zaak Richard de Mos een mooie primeur had. ‘Dan word je toch een beetje scherp’, zegt hij.
Meningencircus
Verschraling van het aanbod is niet het grootste probleem, zegt Henk Ruijl, hoofdredacteur van Omroep West in Den Haag, opererend in dezelfde regio waar de legendarische Haagsche Courant floreert in een omgeving met nog wel volop pluriformiteit, volgens Paul van den Bosch een witte raaf in het medialandschap. Een grotere bedreiging ziet Henk Ruijl in de onevenredig grote aandacht voor meningen in plaats van feiten. ‘In Hilversum is de talkshow bijna heilig verklaard en het uitzoekwerk tot een minimum beperkt. Ik merk het ook om me heen, de gemakzucht om even iemand wat te vragen en zo een item te maken in plaats van het aloude journalistiekehandwerk toe te passen en te spitten. Hier valt missionair werk te doen’. Er zijn terechte zorgen over journalistiek, vindt hij .’Maar die liggen zowel bij de regionale omroepen als bij de krantenconcerns. We moeten ons richten op het uitzoekwerk en het meningencircus laten voor wat het is’.
Het gaat óók, maar niet alleen om grote aantallen
Dan is er nog dat andere kritiekpunt van Marc Visch die in zijn interview wees op de (te) grote invloed van data drivenjournalistiek, waarbij de scoringscijfers te veel richting gevend zouden zijn voor de nieuwskeuze. ‘Er is verschil tussen datainformed, waarbij je je laat leiden door kennis van wat het publiek interesseert of data driven, waarbij je je louter laat sturen door dat wat hoog scoort’, zegt Paul van den Bosch. ‘Het wordt nu verengd tot een discussie over clickbait, met andere woorden het verwijt dat er wordt geschreven louter om te scoren. Op zich is het geen gekke gedachte dat je rekening houdt met wat je publiek wil. Maar als dat de enige drijfveer zou zijn, zouden we sommige stukken over de lokale politiek niet eens brengen. Die worden vaak maar door een paar duizend mensen gelezen. We zitten nog wel degelijk bij raadsvergaderingen, maar schrijven er alleen over als dat interessant is. Het gaat niet alleen om grote aantallen, maar ook om kwalitatief bereik en dan breng je ook onderwerpen die maar voor duizend mensen van belang zijn’.
Vlaams monopolie
Marc Visch heeft ook wel een punt, vindt collega Henk Ruijl van de publieke regionale Omroep West. ‘Paul laat geen gelegenheid onbenut onze ‘gesubsidieerde journalistiek’ te kraken als oneerlijke concurrentie. Dat vind ik niet fair. Waar ik zeg dat het AD zorgt voor goede concurrentie, zou Paul dat andersom ook mogen erkennen. Zonder gesubsidieerde NOS, regionale en lokale omroepen blijft er weinig over van de Nederlandse journalistiek die dan slechts commercieel in Vlaamse handen zou liggen’. Paul van den Bosch belicht de andere kant: het AD en de aanverwante titels zouden zonder de overname door DPG nu niet meer hebben bestaan. ‘Ik ben voorstander van publieke omroep, maar wel onder voorwaarde dat er ten opzichte van de krant een eerlijk speelveld is en dat is nu niet zo omdat de publieke omroep gratis kan aanbieden wat bij het AD achter een betaalmuur zit. Dat is een ongelijke strijd’.
TON VERLIND
Ik denk eerder wie de beste in de r**t van de lokale politiek zit. Wiens brood men eet wiens woorden men spreekt. Genoeg voorbeelden hiervan.
Daar kan ik wel over meepraten. Ofschoon ze nu een afleidingsroute hebben bedacht, op zichzelf al opmerkelijk genoeg, worden de streekomroepen nog rechtstreeks betaald door de overheid die ze (zouden) moeten controleren. Zelf vloog ik bij Omroep Zilt (Friesland) na twee jaar de laan uit toen de omroepvoorzitter op het stadhuis om aanvullende subsidie kwam bedelen: ‘Eerst die kritische columnist eruit, dan krijg jij je subdidie!’ zei de wethouder. Precies zo is het gegaan.
De regionale kranten, die belasting betalen, worden door de volledig gesubsidieerde streekomroepen (met name ook door hun websites) beconcurreerd met hun eigen belastinggeld en hebben daar zwaar onder te lijden.
Regio en lokale omroepen worden niet meer regionaal en lokaal gefinancierd
Stap af van een discusie over journalistiek en concentreer deze gedachetenvorming op de functie van journalistiek in het geheel van voorwaarden voor levendige lokale gemeenschappen. Als die wegkwijnen verdwijnen de argumenenten voor lokale journalistiek. Als ze energie aan hun omgeving leveren zijn die argumenten er wel. Discussies over jornalistiek als zodanig zijn al enkele jaren te defensief en oppervlakkig van karakter.