NPO Ombudsman keurt Extinction Rebellion-actie bij NOS af

Afgelopen weekend demonstreerde Extinction Rebellion (XR) op het Mediapark in Hilversum. Met grote spandoeken en veel kabaal bezette XR het plein voor het gebouw van de NOS. Ze eisen meer aandacht voor de klimaatcrisis. Het zorgde voor veel media-aandacht, maar ook voor veel discussie tussen met name journalisten en actievoerders in hoeverre je eigenlijk iets mag eisen van een redactie zonder dat je daarbij de persvrijheid in gevaar brengt,

De NPO Ombudsman keurt de actie af: ‘Alleen de redactie gaat over de inhoud van de programma’s of artikelen die gemaakt worden. Dat is de kern van het persvrijheidsbeginsel. In de grondwet staat letterlijk: “Niemand heeft voorafgaand verlof nodig om door de drukpers gedachten of gevoelens te openbaren, behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet.” In de mediawet is dit nog verder gespecificeerd in de redactionele autonomie: “Dit betekent dat ze zelf bepalen wat ze aanbieden via televisie, radio, internet en sociale media.”.

Volgens de NPO Ombudsman mag de NOS, of welke andere omroep dan ook zelf kiezen welke onderwerpen haar redacties behandelen, hoe ze dat doen en wie ze daar over aan het woord laten. NPO Ombudsman: ‘Niemand mag de redactie vooraf opleggen wat ze wel of niet mag doen. Of wat ze zou moeten doen. Dit is oorspronkelijk zo opgeschreven om te voorkomen dat de overheid zich met de inhoud van een journalistieke publicatie zou kunnen bemoeien. Niet iedereen heeft door dat het geen goed idee is als de overheid zich met de inhoud van programma’s gaat bemoeien. Dit bleek eind vorig jaar toen er verschillende Kamervragen werden gesteld aan de minister van OCW over de berichtgeving van de NOS over Gaza en Israël.’

De minister maakte in zijn antwoorden nog maar eens duidelijk dat het niet aan de regering is om hier iets van te vinden. “Een rechtstreeks toezicht van de overheid op de inhoud van media-uitingen zou neerkomen op censuur of de uitoefening van druk. Juist omdat de Grondwet expliciet voorziet in een verbod op censuur en voorafgaand toezicht, zou een dergelijke controlefunctie voor de politiek onverenigbaar zijn met de onafhankelijkheid van de media. Dit is gestoeld op de fundamentele beginselen van onze democratische rechtsstaat, waarin persvrijheid en vrijheid van meningsuiting fundamentele pijlers zijn.”

Dit betekent volgens haar natuurlijk niet dat je geen kritiek mag hebben op wat redacties doen. ‘Zo kun je allereerst natuurlijk je beklag doen bij de redactie zelf, maar ook kun je zelf de publiciteit opzoeken. Voor beide heb je overigens geen spandoeken, vuurwerk of leuzen nodig. Ook zijn er andere wegen die je kunt bewandelen.’, aldus de ombudsman.

Onder andere de Ombudsman voor de publieke omroepen houdt in de gaten of redacties zich wel aan de spelregels houden. Journalistieke redacties zijn namelijk wel vrij in wat ze publiceren, maar hoe zo’n productie tot stand komt is wel degelijk onderhavig aan regels. Geen juridische regels die zorgen voor een scheiding van wat wel en niet mag van de wet, maar vooral ethische regels waarover journalisten met elkaar en met het publiek in discussie kunnen gaan.

Ze meldt: ‘In deze ethische regels (zoals de NVJ code, de Leidraad voor de Journalistiek of de Code Journalistiek Handelen van de publieke omroepen) staat echter heel bewust niet opgeschreven waarover een redactie mag berichten. En dus ook niet hoeveel berichten over een bepaald onderwerp ‘genoeg’ is. Dat zou ook niet kunnen want wat voor de één genoeg is, is voor de ander te veel of te weinig. Dit maakt de eis van Extinction Rebellion al bij voorbaat onhaalbaar en onrealistisch.’

‘Je zou sowieso geen eisen moeten stellen aan een redactie. Je kunt om iets vragen of een discussie opstarten, maar een eis kan nooit onderdeel zijn van dat gesprek. Daarmee berokken je wel degelijk schade aan de persvrijheid.’, aldus de NPO Ombudsman.