De generatie van de televisie-iconen neemt afscheid

De afgelopen maanden lijkt er een golf van verdriet door medialand te gaan. Vandaag kwam het nieuws dat Viola Holt is overleden, kort na het afscheid van Joost Prinsen, Joke Bruijs, Gerard Cox en Chiel Montagne. Het zijn namen die voor miljoenen Nederlanders onlosmakelijk verbonden zijn met de gouden jaren van de televisie. Hun overlijden geeft een langzaam verdwijnen van een generatie die de basis legde voor het moderne Nederlandse medialandschap.

De opkomst van de tv-personality
De wortels van deze generatie liggen in de jaren zeventig, toen televisie zich ontwikkelde van een luxe voor enkelen tot een vast onderdeel van elk huishouden. Met de komst van de kleurentelevisie – die vanaf het midden van de jaren zeventig steeds betaalbaarder werd – had vrijwel ieder gezin een toestel in de woonkamer. Televisie werd hét venster op de wereld, en de gezichten die erin verschenen, kregen een bijna mythische status. Presentatoren, omroepsters en acteurs werden niet langer gezien als anonieme vertellers, maar als herkenbare persoonlijkheden veelal in een entertainment-setting. Mies Bouwman, Willem Ruis, Sonja Barend, Tineke de Nooij, en later Viola Holt en Chiel Montagne, groeiden uit tot nationale sterren. Ze kwamen wekelijks bij mensen in de huiskamer, met een vanzelfsprekende autoriteit én warmte die het medium eigen maakte.

De media volgden: van nieuws naar show

Ook de geschreven pers veranderde mee. Dagbladen en tijdschriften ontdekten dat lezers niet alleen geïnteresseerd waren in politiek of sport, maar ook in de levens van televisiegezichten. Rubrieken over het privéleven van presentatoren en acteurs werden populair, en de opkomst van bladen als Privé, Story en de showpagina’s van Henk van der Meijden in De Telegraaf zorgden voor een ware sterrenstatus. De televisiepersoonlijkheid werd een cultureel fenomeen: niet alleen de stem of het gezicht op het scherm, maar ook een karakter buiten de studio. Hun meningen, relaties en levenskeuzes werden publieke verhalen.

De tijd haalt hun generatie in
De meeste van deze televisie-iconen begonnen hun carrière in de jaren zestig of zeventig en bereikten decennia later een respectabele leeftijd. Met een gemiddelde levensverwachting van begin tachtig is het onvermijdelijk dat juist nu veel van deze pioniers “aan de beurt” zijn. Ze waren de eerste generatie die volledig met het medium televisie groot werd – en die televisie op haar beurt groot maakte.

Hun overlijden markeert niet alleen een biologisch moment, maar ook een symbolische overgang. De tijd van omroepsters, vaste avonden en miljoenen kijkers voor één programma is voorbij. De huidige generatie mediamakers – verspreid over talloze platforms en streamingdiensten met zeer gefragmenteerde populariteit.

De televisie heeft sinds de jaren ’70 vele gezichten gekend, maar zelden nog zó herkenbaar, zó nabij en zó bepalend als die van de jaren zeventig. Hun overlijden is daarmee het slothoofdstuk van een tijdperk waarin televisie nog magie had, en Nederland zijn eerste echte sterren kreeg.