Wie vandaag de dag naar de Nederlandse televisie kijkt, struikelt bijna over de actualiteitenrubrieken. Maar hoe is dit journalistieke genre ontstaan en wat leidde tot deze vernieuwing in het medialandschap van toen? In haar studie – die deze maand is verschenen – graaft Mirjam Prenger in de geschiedenis van de actualiteitenrubriek Achter het nieuws, het toonaangevende en spraakmakende journalistieke televisieprogramma van de Vara in de jaren zestig. Tegelijkertijd heeft Prenger oog voor de ontwikkelingen bij de grote concurrent van Achter het nieuws, KRO’s Brandpunt. Concurrentiedrift en het streven naar machtsbehoud bleken belangrijke drijfveren voor journalistieke innovatie.
Deze studie biedt een nieuwe blik op zowel de geschiedenis van Nederland in de jaren zestig als op de geschiedenis van de journalistiek. Na de start van de Nederlandse televisie in 1951 duurde het ruim tien jaar voordat de actualiteitenrubriek, zoals wij die nu kennen, ontstond. De aanname is dat dit vooral toe te schrijven was aan het aantreden van een groep jonge redacteuren die er andere gedachten en opvattingen op nahielden dan hun voorgangers en hun superieuren. Maar klopt dat wel? Prenger belicht aan de hand van destijds opzienbarende uitzendingen hoe Vara’s Achter het nieuws berichtte over controversiële onderwerpen als homoseksualiteit, abortus en oorlogsmisdaden gepleegd door Nederlandse militairen, en hoe onafhankelijk de journalisten feitelijk opereerden in hun politieke verslaggeving.
In deze studie komt niet alleen de rol van de betreffende journalisten, maar ook de invloed van technologische ontwikkelingen, publieke verwachtingen, de institutionele context en journalistieke voorbeelden elders in de wereld aan bod. Buitenlandse voorbeelden maakten het Nederlandse publiek ervan bewust dat een andere invulling van de televisiejournalistiek mogelijk was. Hierdoor ontstond behoefte aan een nieuw type televisiejournalist. Tegelijkertijd leidden de strijd om het omroepbestel en politieke omstandigheden ertoe dat juist de Vara en de KRO hun actualiteitenprogramma’s omvormden tot kritische actualiteitenrubrieken.
Mirjam Prenger, Televisiejournalistiek in de jaren vijftig en zestig. Achter het Nieuws en de geboorte van de actualiteitenrubriek, AMB, Diemen, 2014, isbn 97890 79700 73 8, 426 pp., € 37,50.
Over de auteur: Mirjam Prenger is historicus, media-onderzoeker en coördinator van de master Journalistiek en media aan de Universiteit van Amsterdam. Ze werkte in de periode 1992-2002 als journalist bij onder meer de Volkskrant en het Historisch Nieuwsblad. Daarnaast publiceerde ze, in samenwerking met anderen, diverse studies over journalistieke onafhankelijkheid, onder meer Schuivende grenzen (2004), Een selectieve blik (2007) en de studie Gevaarlijk spel. De verhouding tussen pr & voorlichting en journalistiek (2011).
Geef als eerste een reactie