Door alle bestuurslagen van Hilversum waait een hervormingswind, zacht maar onmiskenbaar vastberaden. Minister Eppo Bruins heeft zijn handtekening gezet onder een document dat klinkt als een bestuurlijk bouwbesluit: het “Kaders clustering omroephuizen”. In acht pagina’s ambtelijke precisie wordt een nieuwe structuur geschetst voor de publieke omroep. Niet langer versnipperd in losse omroepverenigingen, maar geclusterd in vier of vijf “omroephuizen”. Het klinkt als een fusiegolf met thee en cake — vrijwillig, maar niet vrijblijvend.
De boodschap is helder: het bestel moet minder log, beter bestuurbaar en toekomstbestendig worden. En het instrument dat dit moet bewerkstelligen, is het omroephuis. Een stichting, met een raad van toezicht, een bestuur, een maatschappelijke worteling, een eigen personeelsbestand én — zo benadrukt de minister herhaaldelijk — een “passende inhoudelijke verwantschap”. Met andere woorden: KRO-NCRV en PowNed hoeven geen bed te delen, tenzij ze opeens een gezamenlijke visie op de samenleving ontwikkelen.
Op papier is het logisch: minder versnippering, minder bestuurlijke drukte, meer samenwerking. Maar onder de oppervlakte borrelt het wantrouwen. Want wie bepaalt straks wat een “passende verwantschap” is? De procesregisseur? Een beleidsambtenaar met affiniteit voor AV-roosters? De angst leeft dat deze hervorming leidt tot inhoudelijke homogenisering onder het mom van efficiëntie.
En dan is er natuurlijk de positie van de NTR, het kind van niemand en ieders last. Die mag “in eerste instantie aansluiten bij de NOS”, maar het klinkt als een verstandshuwelijk zonder huwelijksnacht. De echte spanningen zullen zich waarschijnlijk pas openbaren als de eerste omroepen elkaar de hand proberen te reiken. Want welke omroep erkent zonder mokken dat ze ‘de kleine’ in de relatie is?
De onderliggende ideologie is ook interessant. Er moet meer ruimte komen voor nieuwe geluiden, minder concurrentie tussen de huizen, en vooral: de publieke taak staat centraal. Maar die publieke taak zelf wordt tegelijk heroverwogen. De minister belooft een “brede taakopdracht”, maar ook daar zit het venijn in de formulering. Want wat betekent breed? Iets voor iedereen, of van alles een beetje? En wie bepaalt of dat gelukt is?
De ware ambitie van deze operatie is niet bezuinigen — al zal dat als neveneffect best welkom zijn — maar regie herwinnen. De NPO-organisatie mag minder zendtijd gaan verdelen op titelniveau en meer op genre. De coördinatie van ondertiteling en digitale distributie blijft bij hen. Wat resteert is een structuur die lijkt op die van de BBC: met enkele sterke merken, minder versnipperde redacties, en meer centrale regie. Maar dan zonder de zendmast, zonder de collectieve identiteit, en voorlopig ook zonder maatschappelijk draagvlak.
Want dat is misschien de grootste afwezige in dit plan: het publiek. Er wordt veel geschreven over maatschappelijke worteling, over doelgroepen en identiteit, maar nergens staat hoe de kijker, luisteraar of burger wordt betrokken bij deze nieuwe ordening. De achterban van omroepverenigingen mag op papier blijven bestaan, maar wordt ondergebracht in juridische constructies waarvan het enthousiasme bij voorbaat begrensd lijkt.
Wat resteert is een welwillend plan met een deadline (1 oktober voor de clustering, 1 januari 2029 voor de invoering), een procesregisseur met ervaring in “complexe transities” en een handreiking aan Hilversum om “het gezamenlijk belang” te dienen. Maar zoals elke fusie leert: het gezamenlijk belang is vaak ieders tweede prioriteit.
Er is dus reden tot hoop, maar ook reden tot argwaan. Want in Hilversum betekent structuur zelden cultuur, en in politiek Den Haag betekent draagvlak zelden enthousiasme. Als deze hervorming slaagt, kan het een fundament zijn onder een toekomstbestendige publieke omroep. Als het faalt, krijgen we vijf mini-NPO’s met elk hun eigen gedoe — en een publiek dat al lang is weggezapt.
Tot 1oktober wachten we af. Met thee en cake. Want in de tussenliggende maanden wordt er vast nog wat gelekt…
Hoi Guido. Thee en cake? Doe mij maar koffie. Maja in combinatie met cake krijg je dan toch begrafenis associatie.
Ik ben geen jurist maar een vereniging daarvan kan je de rechten van leden toch niet zomaar beperken. Nu hadden de leden al niet zo veel inspraak. BNN en Vara zijn zonder overleg met leden samen gegaan.
Stel dat VPRO zegt wij willen wel met ON… dan gaat het de veronderstelling leden kosten. (Andersom ws ook) dus ja van dezelfde kleur. De religieuze zijn duidelijk ja maar avrotros heeft niet meer zoals 20 jaar geleden een “rechts” geluid. Geen Wim Bosboom. Het is nu “Ons” met cultuur en muziek als peiler. Maar kroncrv heeft “Samen?”
“Ons en Samen”… Ondertussen voelt Ons Nederland zich in grotere maten niet thuis bij de publieke omroep. Ik hoor trouwens op de radio na en voor ieder programma van Max Jan Slagter zwoel zeggen; “Samen Max!” Het lijken wel Songfestival leuzen.
Is het een idee om echt eens wel Samen met de Nederlandse kijkers te “hervormen. Gooi een enquête uit. Of een referendum.
En NTR lastig? In feite is waar ntr voor opgericht is de plicht van alle omroepen en dus de npo. Voor iedereen passende programma,s. Betrouwbaar, leerzaam enz.
Het is iig voor veel mensen een belangrijk iets. Veel mensen kijken graag tv. Voor de jeugd is npo op de sociale belangrijk. Pubers die via tiktok toch een NOS nieuwberichten “watchen”. Stukkies echt nieuws tussen de fake berichten kan geen kwaad.
Heel belangrijk dus doe het nou eens echt Samen met de kijkers/luisteraars en roep geen loze “Ons” en “samen” leuzen.
Wat z dominee Grendaat aan het eind van zijn preek zegt…. “met spekjes?”
Het allerbelangrijkste ontbreekt in het document: waar komen de bestuurders vandaan en wat is de benoemingsprocedure? Mag een omroepbestuurder, bestuurder zijn van een omroephuis? Als dat zo zou zijn wordt het hele proces een grote mislukking.