Blog Guido van Nispen: “De BBC had dit nooit zo gruwelijk fout mogen doen.”

Jacob Rees-Mogg spreekt de zin uit met de plechtige zekerheid van een man die al zijn hele leven gewend is dat men stil wordt als hij begint. In de paneelhouten kamer waar hij zijn video’s opneemt — meer bibliotheek dan studio — zit alles zoals het hoort: de das symmetrisch, het kapsel keurig, de dictie bijna ouderwets. Een politiek personage uit een andere eeuw, ergens tussen een victoriaanse dominee en een hedgefondsmanager die per ongeluk in de publieke arena is beland.

Maar achter het archaïsche decor brandt iets. In zijn recente video “Too Late for the BBC?” klinkt een verontwaardiging die zeldzaam is in het Britse debat: een poging om morele kritiek te koppelen aan een concreet hervormingsplan. En daarvoor hoef je helemaal niet naar de VS, waar de extreme voorspellingen over media elkaar dagelijks overtreffen — dit gebeurt gewoon aan de overkant van het Kanaal, in keurige setting en in kristalhelder Engels.

In ruim twaalf minuten fileert Rees-Mogg de BBC. Niet omdat ze hem te ‘woke’ zou zijn geworden, maar omdat ze — volgens hem — het vertrouwen van de Britten heeft verspeeld. De nationale omroep, ooit het baken van journalistieke integriteit, zou bewust onjuiste berichtgeving hebben verspreid: over Trump, over Israël, over de oorlog in Gaza. Zijn oordeel is hard: “It knew its story was false. And yet it broadcasted it.”

De BBC wordt in zijn analyse het symbool van de “metropolitan liberal consensus”: een mondiale bovenlaag die volgens hem steeds minder voeling heeft met het leven van gewone Britten.

Een Europese vraag

Wat Rees-Mogg doet, is meer dan mopperen over de media. Hij stelt een vraag die overal in Europa relevant is:

Hoe win je vertrouwen terug in een systeem dat vaak juist beloond wordt voor het versterken van wantrouwen?

Zijn antwoord is radicaal simpel. De BBC moet haar “comfort blanket” afleggen: de verplichte licentievergoeding. Weg met het staatsvangnet, leve de markt. Reclame, abonnementen, product placement — alles om de BBC weer “in het spel” te brengen met Netflix, Sky en Amazon. En dan de finale verrassende draai: burgers die jarenlang de bijdrage hebben betaald, krijgen een aandeel. De BBC als publiek bedrijf — letterlijk in handen van het publiek.

In zijn plan verdedigt Rees-Mogg de onafhankelijkheid tegen politieke bemoeienis, maar kiest hij tegelijk voor een economisch model dat haar onafhankelijkheid juist commerciëler maakt. Een paradox die hij zelf nauwelijks adresseert.

De hervormingsmachine

Zijn stappenplan leest als een beleidsnotitie:

1. Afbouw van de licentievergoeding met 10 procent per jaar, gedurende tien jaar.

2. Toestaan van reclame-inkomsten, zowel online als op lineaire zenders.

3. Abonnementen voor BBC iPlayer, in een freemium- of betaalmuur-variant.

De kern van zijn betoog: het medialandschap is al veranderd, alleen de BBC gedraagt zich nog alsof het 1985 is.

De herkenning aan deze kant van de Noordzee

En daarmee raakt hij een snaar — niet alleen in Groot-Brittannië.

Ook bij ons schuurt het vertrouwen in instituties; ook bij ons is de afstand tussen redactievloer en samenleving voelbaar. Het verlangen naar “minder Hilversumse moraal en meer gewone menselijkheid” klinkt even goed in Hilversum als in Londen.

Soms is het voldoende om even naar de overkant van het Kanaal te kijken, waar een traditioneel geklede Tory met bedachtzame woede hardop de vraag stelt:

“Is it too late to save a once great British institution?”

Of je zijn oplossing omarmt of afwijst, doet minder ter zake. Hij raakt een sentiment dat breed leeft: het wantrouwen in instituties die zeggen namens iedereen te spreken, maar die volgens velen vooral zichzelf beschermen.

De les uit Londen

Misschien is dát de echte relevantie van Rees-Mogg. Niet het marktfundamentalisme of de politieke pose, maar zijn conclusie dat het sociale contract tussen media en publiek aan herziening toe is. En dat je voor zulke inzichten heus niet naar Silicon Valley of Washington hoeft te kijken. Soms volstaat een bibliotheekkamer in een Engels landhuis — met een man die eruitziet alsof hij elk moment een koets bestelt.