Blog Guido van Nispen: ‘Bendernietbij’

Er zijn momenten waarop je een opiniestuk leest op Villamedia, de hangout van de Nederlandse journalistiek, en denkt: dit is geschreven door iemand aan het einde van een lange carrière, licht vermoeid, zwaar van de jaren, reflecterend op een vak dat verandert. Maar dan staat er onderaan: 24 jaar. Het zegt veel, misschien wel alles, over de staat van de journalistiek en haar relatie met jongeren. Want als zelfs de jonge generatie journalisten zich al gedwongen voelt te spreken over een kloof met de jeugd, hoe groot is die kloof dan werkelijk?  

In de nieuwste Mediamonitor is het beeld ontnuchterend helder: de algemene nieuwsinteresse onder jongeren daalt verder. De jongere nieuwsgebruiker glipt steeds verder weg uit het traditionele nieuwsdomein. De Mediamonitor laat zien dat het klassieke schakelpaneel — televisie, kranten, radio — onder jongeren vrijwel geen rol meer speelt. Slechts 10 procent van de 13-19-jarigen kijkt nog televisienieuws; een daling van 60 procent sinds 2013. En het vertrouwen? Dat zakt mee naar beneden. Jongeren zijn niet massaal afgehaakt; ze zijn simpelweg ergens anders. Ze definiëren nieuws anders, consumeren het anders en herkennen het nauwelijks meer in de vorm die redacties al decennialang als vanzelfsprekend presenteren.

Dat blijkt pijnlijk uit de les die de jonge journaliste beschrijft op haar oude middelbare school. De vraag “Wie volgt hier het nieuws?” levert twee slaperige handjes op. Pas wanneer ze de vraag herformuleert naar: “Wie ziet er weleens iets nieuwswaardigs?”, komt de klas tot leven. Dat alleen al zou wakker moeten schudden. Jongeren zien dus wel degelijk nieuws — alleen niet als wij het zo noemen. Hun bronnen zijn geen kranten of journaals, en zelfs NOS Stories blijft in die klas opvallend buiten beeld. Maar zodra één leerling “Benderbij” roept, is iedereen wakker.  

Benjamin Buit — 17 jaar oud, newsfluencer, genomineerd voor een Televizier-Ring, genoemd door Reuters als een van de top 15 ‘newsfluencers’ in Nederland — doet iets wat redacties al jaren zeggen te willen maar nauwelijks meer voor elkaar krijgen: hij bereikt jongeren. Reuters maakt het ook gewoon duidelijk in de column “Known for” staat “Teenage reporter, provides news for young people”. Zo simpel is het blijkbaar. Niet door formats, vergaderingen, kwaliteitskaders of langlopende plannen zoals bij de gevestigde orde. Hij verschijnt simpelweg waar het gebeurt, stelt vragen die vanuit zijn eigen nieuwsgierigheid komen, en toont een rauwe vorm van nabijheid die traditionele journalistiek is kwijtgeraakt.Bovendien maakt hij gebruik van alle moderne ‘bigtech’distributie waar de gevestigde orde van journalistieke organisaties zo tegen zegt te zijn. 

Dat jongeren hem niet classificeren als “journalist” is voor hen geen probleem. Voor de beroepsgroep wel. Want de spanning wordt pijnlijk zichtbaar: terwijl redacties blijven praten over normen, afstand en ethiek, laten jongeren zich raken door iemand die dichtbij staat, letterlijk en figuurlijk. De journalistiek is groot geworden dankzij professioneel wantrouwen — “afstand tot de bron” als fundament van betrouwbaarheid. Dat werkt nog steeds, maar niet meer alleen. Betrouwbaarheid vergt inmiddels ook nabijheid, zichtbaarheid en een vorm van menselijke aanwezigheid die traditionele vormen van verslaggeving al te vaak missen.

De schrijfster voelt dat in het klaslokaal. Wat voor haar bedoeld was als mediawijsheid doceren richting de jongeren, werd een spiegel. Een 24-jarige journaliste die constateert dat ze zelf de brug niet vormt maar onderdeel is van het gat. Dat is geen verwijt aan haar; het is een signaal aan een hele sector.