Hitlijsten, wie is er niet groot mee geworden? Ik ben geboren in 1962, opgegroeid met Veronica als zeezender en publieke omroep, en weet dan ook als geen ander wat de magie van een hitlijst is. De Top 40, de Top 100 Allertijden en niet te vergeten het Top 100 jaaroverzicht.
Allemaal hitlijsten waar je voor ging zitten. De Top 40 werd tijdens de zeezender periode uitgezonden op zaterdag en de luisteraars luisterden massaal naar deze ‘Nationale Zaterdagmiddag Gebeurtenis’. Toen Veronica toetrad tot het omroepbestel vond uitzending plaats op de vrijdag en werd het de ‘Nationale Vrijdagmiddag Gebeurtenis’.
De Top 100 Allertijden was gelinkt aan Goede Vrijdag en het Top 100 jaaroverzicht werd uitgezonden aan het eind van het jaar, vaak tussen Kerst en Oud & Nieuw. Allemaal feestdagen waardoor de luisteraar het gevoel kreeg deel uit te maken van iets bijzonders.
Al deze hitlijsten waren zonder uitzondering luistercijferkanonnen en waren een integraal onderdeel van het format van het station. De songs in deze lijsten werden ook tijdens reguliere uitzenduren gedraaid. Als current hit of als Gouwe Ouwe. De lijsten boden echter iets extra’s. Een moment van reflectie, terugkijkend op de week, het jaar of je jeugd.
Eind 1999 kwam de publieke omroep met de Top 2000. Toendertijd de langste lijst ooit, strategisch geprogrammeerd tussen Kerst en Nieuwjaar en vanaf het begin magisch omdat DJ’s en luisteraars gezamenlijk aftelden naar het nieuwe millenium. Over een mooi moment voor reflectie gesproken. Het werd, en is nog steeds, een enorm succes.
Commerciële omroepen keken afgunstig naar dit succes en kwamen al snel tot de conclusie dat het uitzenden van een bijzondere hitlijst wel eens voor stijgende luistercijfers zou kunnen zorgen. Dit zou resulteren in een groter marktaandeel en meer reclame-inkomsten. En toen er één schaap met succes over de luistercijferdam stapte, volgde de rest. Deze Me Too (no pun intended) strategie heeft geleid tot een enorme verscheidenheid aan lijsten. De 70’s Top 700, de 80’s Top 800, de 70’s Top 710, Top 3000, Top 4000, de Evergreen Top 1000, de Top 880, de Foute 1500, de 100% NL Top 1000, en ga zo maar door.
De hitlijsten zorgden inderdaad voor stijgende marktaandelen en dit leidde tot een ‘self-fulfilling prophecy’. Het ‘Zie je wel dat hitlijsten werken!’, ‘Nederlanders zijn gek op lijstjes.’, en ‘Luisteraars stemmen speciaal af op hitlijsten.’ zoemden door de burelen. Het gevolg? Nog meer hitlijsten en als neven effect luistercijfers die op en neer gaan gelijk het peloton in de Tour de France tijdens een zware bergetappe. De waanzin ten top.
Wat op zijn zachtst gezegd opvallend is aan deze parade van hitlijsten, is het feit dat dit vooral een Nederlandse (en in mindere mate Belgische) aangelegenheid is. In radiolanden als de USA en de UK is dit fenomeen volstrekt onbekend. Om Louis van Gaal te parafraseren: zijn wij Nederlanders nou zo slim, of de Amerikanen en Britten zo dom?
Is het voor radiostations nu echt nodig om meer hitlijsten uit te zenden in de strijd om hogere marktaandelen? Het antwoord, en ik draai er niet omheen, is nee.
Mijn conclusie baseer ik op een klein onderzoek dat ik heb gedaan.
Ik heb twee programma’s van Gijs Staverman op Radio 10 met elkaar vergeleken. Een uur van een regulier programma (uitgezonden op 24 oktober 2025 17:00 – 18:00, week 43) en een uur van een programma tijdens de 70’s Top 710 (uitgezonden op 31 oktober 2025 17:00 – 18:00, week 44). Dit onderzoek mag dan niet representatief zijn, maar het is in mijn ogen zeker wél indicatief.
Hitlijsten werken als een magneet op de luisteraar.
Dit veronderstelt dat een luisteraar doelbewust afstemt op het station om de hitlijst te horen. Vandaar ook dat radiostations veel geld besteden aan het promoten van de hitlijsten.
Men hoopt meer luisteraars te trekken zodat het marktaandeel stijgt. Ik heb daar m’n vraagtekens bij.
Alsof er anno 2025 nog een luisteraar te vinden is die doelbewust op een radiostation afstemt om een specifiek programma te horen. Zelfs TV heeft die status al meer dan 10 jaar geleden verloren en radio misschien wel meer dan 30 jaar geleden (herinner jij je nog de laatste keer dat je een programma overzicht voor radio hebt gezien?). Zowel bij radio als TV geldt dat bij het aanzetten de content direct moet bevallen. Indien dat niet het geval is wordt er verder gezapt.
Ik heb helaas niet de beschikking over luistercijfers van deze twee specifieke uren maar heb wel de cijfers over de weken waarin deze uren werden uitgezonden.
Het reguliere programma werd uitgezonden in week 43. Radio 10 had toen (cijfers NMO) een marktaandeel van 5,2%, een luisterbereik van 2.005.215 luisteraars en een luistertijd van 205 minuten.
In week 44, waarin het uur uit de 70’s Top 710 werd uitgezonden, had Radio 10 een marktaandeel van 5,7% (plus van 9,6%), een luisterbereik van 2.019.251 (plus van 0,7%) en een luistertijd van 224 minuten (plus van 9,2%).
Je ziet hier duidelijk dat de stijging in marktaandeel niet komt door de stijging van het aantal luisteraars maar door de significante toename in luisterduur van ruim 9%. Ik durf dan ook wel te stellen dat de stijging in marktaandeel komt doordat de vaste luisteraars langer zijn gaan luisteren. De 70’s Top 710 heeft Radio 10 an sich niet veel extra luisteraars opgeleverd.
De luisteraar luistert langer vanwege de natuurlijke spanningsboog die een hitlijst biedt.
Klinkt als een plausibele verklaring en het zal zeker meespelen. Maar in mijn ogen is dit niet de belangrijkste reden. Zeker niet omdat deze spanningsboog een week duurde en het voor de luisteraar een gewone werkweek was. Het saamhorigheidsgevoel dat b.v. de Top 2000 biedt, en het gezamenlijk aftellen naar de jaarwisseling, speelt hier totaal geen rol.
Wat is er dan wel aan de hand? De verklaring is even schokkend als simpel. Het is niet dat de hitlijst scoort, de luisteraar laat weten het normale format van Radio 10 minder de moeite waard te vinden. En ik geef ze geen ongelijk. Ik heb de twee uren uitgebreid geanalyseerd en kwam tot best wel schokkende cijfers. Lees je even mee?
Om te beginnen heb ik het programma verdeeld in een aantal blokken Spraak, Muziek, Identity en Commercials. Ter verduidelijking: onder spraak valt niet alleen b.v. weer & verkeer maar ook de aankondigingen van de DJ. Als er een intro volgepraat werd, rekende ik dit als spraak. Identity is vormgeving die ‘los’ is gebruikt. Dus niet b.v. het muziekje dat onder een spreek werd gebruikt.
Vervolgens heb ik de individuele items getimed, de boel per blok bij elkaar opgeteld en vervolgens die blokken als percentage van de totale tijdsduur van het programma berekend.
In het uur uitgezonden in week 43, het reguliere format van Radio 10, waren de cijfers als volgt. Spraak 37,91%, Muziek 41,8%, Identity 0,22% en Commercials 20,08%.
Zoals je kunt zien wordt er nogal wat gepraat. Dat komt in dit specifieke programma o.m. door cross talks met de nieuwslezer en ook het Top 4000 40 seconden spel dat, anders dan de naam doet vermoeden, ruim 4 minuten duurt. Ook interessant om te weten is dat Radio 10 tijdens deze ‘meer muziek middag’ slechts 8 (!?!) platen in een uur weet te draaien.
En dan het uur dat uitgezonden werd in week 44 tijdens de 70’s Top 710. Spraak 20,02% (een daling van 47,2%), Muziek 60,73% (een stijging van 45,28%), Identity 0,16% (een daling van 27,28%) en Commercials 19,09% (een daling van 5%). Noemenswaardig is trouwens dat er in dit uur slechts 7 platen werden gedraaid. Het betrof echter de top 7 van de 70’s Top 710 en de lange versies werden gedraaid. Dus minder platen maar wel véél meer muziekminuten.
Neem deze cijfers maar eens goed in je op. Spraak bijna 50% gedaald en muziek bijna 50% gestegen. Minder gelul, méér muziek! En bovendien ook nog eens 5% minder commercials. What’s not to like?
Tel daarbij op dat je als luisteraar een hele week niet geconfronteerd wordt met steeds maar terugkerende songs (Die beperkte playlist is trouwens ook zo’n achterhaald fossiel. In een volgend artikel vertel ik je waarom dit echt niet meer van deze tijd is) en je begrijpt waarom het marktaandeel in week 44 hoger is.
In week 45, de week nadat de 70’s Top 710 werd uitgezonden, had Radio 10 een marktaandeel van 5,4% (een 5% daling), een luisterbereik van 2.019.396 (bijna gelijk) en een luistertijd van 211 minuten (6% daling). De luisteraar was gebleven maar schakelde eerder zijn radio uit. Moe van het oeverloze geouwehoer, de weinige muziek en de vele herhaling die een beperkte playlist met zich meebrengt.
De conclusie lijkt me overduidelijk. Stations moeten niet meer hitlijsten bedenken om hun marktaandeel (gedurende korte tijd) omhoog te krijgen, ze moeten hun reguliere format drastisch aanpakken. De luisteraar laat duidelijk merken dat ze meer muziek willen, minder gepraat, minder commercials en meer variatie in de playlist. En dat belonen ze door langer te luisteren.
Wie gaat de eerste stap zetten? Wie durft die hitlijsten te laten voor wat ze zijn en pakt zijn format rigoreus aan? En bouwt zo aan een hoger, maar vooral stabieler, marktaandeel?
Want zeg nou zelf, wat heb je aan een hitlijst die ‘scoort’ terwijl het overduidelijk is dat het je format is dat de luisteraar niet bekoort?
We verlangen terug naar radio zoals de zeezenders dat maakte een hitlijst wekelijks en een top 100 of welke naam dan ook aan het einde van het jaar of net aan het begin .Niet dat geklets met een sitekick zoals elke ochtend nu te horen is op Q Music en Radio 10 , nee dan Coen & Sander die maken radio wat lekker luisterd net als Curry & Van Inkel deden of zoals Rob & Caroline maken op Veronica ..
Iedereen maakt hetzelfde soort programma’s. Zelfs bij Talpa bij zowel 538 als Radio 10 moet (…) het verplicht lachen zijn. Dom gelul. En veel bellen met nietszeggende inhoud. Radio terreur is het. Welk station je ook aanzet, het is allemaal meer van hetzelfde. Redacteuren die kranten en internet afzoeken naar onderwerpen die dan weer besproken moeten worden, want stel je nou eens voor dat er meer muziek wordt gedraaid! Duo presentatie waar de dj’s het leuker met elkaar hebben dan dat de luisteraar er wat aan heeft.
En dan krijg je te horen:
Luister dan maar naar de Non Stop dab kanalen, als je niet tegen het domme gekwebbel kan. Maar van alle zenders met dj’s moet er toch wel eentje het format van de lijstjes dagelijks kunnen overnemen? Daarom zijn ze populair. Hits na hits, korte info, geen redakteuren, geen geneuzel, geen gebel. Nooit meer dan 1 minuut verwijderd van de muziek. En ik hoor liever vier of vijf korte reclameblokjes dan tien minuten lang rond het nieuws.
Bij de muziek zenders, Publ en comm , heerst een conservatisme nog erger als bij de SGP, de streng katholieken en de ayatollahs in Iran.
Gelukkig is er de ai software robodj. Live gegeneerd met relevante, actieve playlist gerelateerde inhoud (feitjes, weer,nieuws, verzoekjes etc) vlotte stemmen naar keuze en nooit te lang. Kan zo driekwart van t radiovolkje vervangen.
Deze column geeft voor mij een goede verklaring waarom het format van Joe succesvol is. Over het algemeen hoor je 9 van de 10 keer een plaat als je die zender aanzet. De luisteraar van Joe vindt herkenning fijn, dus dan maakt de beperkte playlist wat minder uit. De DJ is verder (buiten de spitsen) kort aan het woord en geeft kort en zakelijk aan wat je kan verwachten (dit was, straks komen plaat a/b/c). Het is voor mij geen interessante radio. Maar ik begrijp waarom het aantrekkelijk is.
Ik hou van radiomakers die er in hun eentje een show van weten te maken, samen met mij als luisteraar. Zoals Giel vroeger deed op 3FM, zoals Stefan Leur op Radio NL, zoals Sophie Hylkema deed voordat het huidige format van 3FM werd ingevoerd en zoals Menno Barreveld op Q doet. Bij Stefan Leur en Giel wat meer richting onvoorspelbaar en chaotisch, bij Menno en Sophie wat meer geformatteerd, maar wel altijd verrassend.
Laten we hopen dat zenders hun format opnieuw uit weten te vinden. Het liefst zonder al die lijsten en juist met creatieve makers. Met programma’s die regelmatig vernieuwen en vernieuwend blijven.
MEBO, helemaal eens!!
Ben alleen bang dat het nooit meer zal veranderen.
Het enige programma wat nog enigszins te doen is op prime time is JW start op, vooral ook door de muziek.