Blog Guido van Nispen: Miljarden naar de Nederlandse digitale Renaissance

Er staat een vacature open die bepalend is voor hoe Nederland zichzelf cultureel neerzet in de komende tien jaar: directeur-generaal Cultuur en Media bij het ministerie van OCW.

Het klinkt technocratisch, maar de macht van deze functie is enorm. Wie deze rol krijgt, beslist over een budget van ruim twee miljard euro per jaar (begroting 2025) voor publieke media en cultuur:

• Cultuur: € 759,9 miljoen (ongeveer 37 procent)
• Media: € 1 276,3 miljoen (ongeveer 63 procent)

Samen goed voor zo’n zestien miljard euro over acht jaar – en waarschijnlijk richting de twintig miljard met indexatie en fondsen (een DG – Directeur Generaal – heeft maximaal twee termijnen van vier jaar). Dat is bijna één procent van de totale rijksbegroting, een bedrag waar de hele publieke culturele en journalistieke infrastructuur van Nederland van afhangt.

De verkeerde verhouding

Wie het geld volgt, ziet waar de prioriteiten liggen. En die vertellen een verhaal dat niet meer past bij onze tijd. Het grootste deel van het budget gaat naar de publieke omroep, slechts een minderheid naar cultuur in de breedste zin: van musea en makers tot erfgoed en leesbevordering.

Dat was ooit logisch, toen televisie en radio de ruggengraat vormden van onze publieke informatievoorziening en commerciële alternatieven nauwelijks bestonden. Maar in een tijdperk waarin digitale cultuur het publieke domein binnendringt – van streaming tot immersive kunst, van AI-gegenereerde archieven tot community-media – is die verhouding niet meer houdbaar. Binnen de mediawereld is het aanbod explosief gegroeid; voor de culturele sector geldt het omgekeerde. Daar is de noodzaak voor publieke ondersteuning groter dan ooit.

De cultuursector zou daarom leidend moeten zijn, niet volgend. Dáár, bij kunstenaars, ontwerpers, archivarissen en onderzoekers, ontstaat de verbeelding die technologie menselijk houdt. De publieke omroep hoort in dat proces een ondersteunende rol te spelen: niet langer het overgefinancierde middelpunt van de creatieve infrastructuur, maar een open platform dat culturele diversiteit zichtbaar maakt en versterkt.

Naar een digitale renaissance

De volgende Directeur-Generaal moet niet blijven steken in het beheer van oude analoge en lineaire structuren, maar de regie nemen over een Nederlandse digitale renaissance. Natuurlijk moet de publieke omroep weer een veilige en integere werkplek worden – moreel én sociaal – maar dat zou een vanzelfsprekend uitgangspunt moeten zijn, geen bestemming van miljarden.

De echte uitdaging ligt in de culturele transformatie: hoe we cultuur toegankelijk maken in een wereld van algoritmes, data en kunstmatige intelligentie. Hoe we ervoor zorgen dat technologie niet de menselijke maat verdringt, maar juist versterkt.

Een digitale renaissance betekent dat we de kracht van technologie inzetten voor creativiteit, educatie en democratie. Dat we erfgoed digitaal ontsluiten, nieuwe vormen van participatie mogelijk maken en kunstenaars structureel betrekken bij de vormgeving van onze digitale toekomst.

De kans van een generatie

Als Nederland het aandurft de verhouding om te keren – twee derde naar cultuur, één derde naar media – kan het uitgroeien tot een mondiale voorloper in de integratie van cultuur, technologie en samenleving. We investeren al miljarden in defensie om onze grenzen te beschermen; het wordt tijd dat we dezelfde energie steken in het beschermen van onze verbeelding, historie en vorming.

De nieuwe directeur-generaal Cultuur en Media krijgt daarmee niet alleen een ambt van groot gewicht, maar een historische kans: om Nederland te laten zien dat cultuur geen luxe is, maar infrastructuur. Dat we midden in de digitale revolutie opnieuw kunnen kiezen voor een renaissance – waarin kunst en kennis de samenleving richting geven.

Nu is het Barbera Wolfensberger die de scepter zwaait — maar denk jij dat jíj haar opvolger zou moeten zijn?

Dan is dit je kans om te laten zien wat jouw visie is op de toekomst van de Nederlandse cultuur en media. Hier kun je je ei kwijt.