Op het blogplatform Substack maakt voormalige eindredacteur Dieuwke Wynia de lezer regelmatig deelgenoot van haar belevenissen achter de schermen van De Wereld Draait Door. In haar meest recente blog beschrijft ze 2010 als een ’horrorjaar’, waarin de VARA-directie de redacties van drie talkshows, DWDD, Pauw en Witteman en de later geflopte MaDiWoDoVrijdagshow van Paul de Leeuw op een keiharde manier tegen elkaar uitspeelde.
Het dagboek van Dieuwke geeft niet alleen een fascinerende blik achter de schermen van het programma van Matthijs van Nieuwkerk die volgens haar beschrijving intern op grond van zijn gedrag werd beschouwd als ‘een psychopaat’, maar het is tevens een onthullend beeld van falend leiderschap bij de omroep waar ze voor werkte en de machtsverhoudingen binnen de NPO.
Lelijke machtsspelletjes
Het ‘horrorjaar’ begon met een poging de tanende populariteit van Paul de Leeuw op te vijzelen door hem een talkshow te geven die werd uitgezonden van maandag tot en met vrijdag. De Leeuw was op dat moment nog enigszins publiekslieveling en kon bogen op een vriendschap met Frans Klein, VARA-directeur. Frans staat in Hilversum bekend als een strategisch denker die er voortdurend op uit was de positie van de VARA binnen de publieke omroep te versterken. Met drie talkshows verwierf hij voor zijn omroep een dominante positie in het bestel. De invloed van Paul was tanende. Van zijn troon gestoten door Matthijs van Nieuwkerk en Pauw en Witteman. Door hem een dagelijks programma te geven probeerde Frans Klein hem tevreden te houden en aan de omroep te binden, aldus Dieuwke.
Hoezeer privé en zakelijk daarbij door elkaar liepen bleek later toen Frans Klein -inmiddels bestuurder bij de NPO- het programma Ranking the Stars van Paul de Leeuw, zonder overleg en tegen de wil van BNNVARA in het uitzendschema plaatste en zo omroepdirectie en een van de beeldbepalende sterren van de omroep tegen elkaar uitspeelde. Dat was in die tijd een vaker beproefde methode om aan de poten van omroepen te zagen door intern tweespalt te veroorzaken (zie ook ‘Een schitterende slangenkuil’).
Toxisch klimaat
De VARA-talkshows raakten met elkaar in conflict, er werd getrokken aan redactieleden en er ontstond een gevecht om de beste onderwerpen. ‘Met zoveel belangen, zou je verwachten dat de directie zou coördineren, begeleiden en regelmatig overleg zou voeren’, schrijft Dieuwke. Maar dat gebeurde in haar visie niet. Ster-presentator Matthijs van Nieuwkerk wordt door haar beschreven als de voortdurend mentaal afwezige leider, die zich obsessief richtte op zijn eigen succes en geen enkele verantwoordelijkheid accepteerde naar en voor zijn medewerkers en desondanks zowel door de VARA-leiding als de NPO werd gecontenteerd uit angst om hem en zijn succesformule te verliezen. In het Volkskrant-artikel van 2022 waarin dit toxische klimaat uitvoerig werd beschreven ontkent Frans Klein dat hij ervan op de hoogte was. De mailtjes die Dieuwke publiceert weerspreken die onschuld. ‘Hij weigerde in te grijpen en legde alle verantwoordelijkheid bij mij’, schrijft ze. Het creëerde een onmogelijke situatie. Het is op grond van haar eigen waarnemingen niet goed te begrijpen dat Dieuwke haar verantwoordelijkheid niet nam en aan de knoppen bleef zitten in een trein die allang was ontspoord. Een behoorlijke inschattingsfout bleek achteraf. De redactie raakte ontredderd. De sterren werden behandeld als god en de eindredacteuren werden aan hun lot overgelaten. De programma’s pleegden roofbouw op elkaar, schoten qua onderwerpen onder elkaars duiven en zo ontstond een sfeer die afgaand op de beschrijving van de ex-eindredacteur het meest weg had van werken in een oorlogszone.
Het was de schuld van die ander
Ze publiceert in haar recente blog een aantal mails aan de VARA-top waarmee ze laat zien dat ze om hulp vroeg. Maar die mails bleven in haar visie zonder gevolgen, waarna ze de fout maakte om daar verder geen consequenties aan te verbinden. En dat zegt veel over de leiderschapskwaliteiten of het ontbreken daarvan binnen de publieke omroep. Het systeem was giftig, maar het kon blijven bestaan omdat niemand verantwoordelijkheid nam, een verschijnsel dat binnen de Nederlandse bestuurscultuur niet geheel onbekend is. Dieuwke zoekt de verklaring voor het mislopen iets te vaak bij de andere partij. Ze had met goed beleid het verschil kunnen maken. Dat het misloopt is niet de schuld van het systeem, maar van de mensen die het systeem bemannen. Of misschien heeft ze niet het verschil kunnen maken, maar door de handdoek in de ring te gooien waren de interne conflicten in ieder geval eerder naar buiten gekomen. Haar eigen handelen is en blijft een zwak element in haar serie blogs, waarmee ze de vraag boven de markt laat zweven of ze slachtoffer is of toch ook mededader. Ondanks deze kritiek is de serie persoonlijke verhalen leerzaam en de moeite
van het lezen waard. Je hebt een account op Substack nodig om de serie te kunnen volgen, maar zo’n account is gemakkelijk aan te maken en gratis.
TON VERLIND
De Vara voorzitster was destijds bij de publicatie van rapport van Rijn er als de kippen bij om publieks lieveling die toevallig net wilde herstarten bij RTL de genade klap te geven. Totaal geen hand in eigen boezem. Klein weg,Van Nieuwkerk weg. Maar zij vond dat ze zelf kon blijven. Eveneens mw Leeflang…
En er waren meer omroepen met euh Alfha mannetje achter een microfoon.
Dat de verantwoordelijke bij Vara en mpo geen conclussie trokken en niet opstapte vond ik heel vreemd.
En ondertussen gaat van Nieuwkerk met zijn maatjes de theaters in. Je weet wel.. die vrienden die nooit iets gezien hadden.
Wat ik ook heel vreemd vind; Niemand is naar de rechter gestapt.
Tom Egberts was de enige. Is dat niet raar?
De mensen komen achteraf altijd met dit soort reacties om ioemand nog meer te beschadigen . Zelf waren ze er bij en deden dus niets ..