Blog Sybrand Verwer: Achter de kuchknop #43

Achter de kuchknop (deel 43, juli 2025)

Tina Turner, Hans Schiffers en ‘n mengpaneel

Sommige verhalen bij de radio blijven verborgen voor de luisteraar, soms maar beter, soms ook jammer ter lering ende, vooral, vermaak. Het zijn de verhalen van programmamakers en technici die zich achter de kuchknop afspelen in de studio en op locatie. Elke maand een nieuw bericht van achter die knop, mogelijk door de tijd niet meer geheel accuraat, licht afgezwakt of aangesterkt.

‘Tina Turner maakt AVRO-dj doof!’ Deze schreeuwende kop stond in juni 1987 boven een ronkend artikel in het weekblad Privé. De dj in dit verhaal was Hans Schiffers. Samen met enkele AVRO-genoten bezocht hij eerder die maand een concert van Tina Turner in Ahoy. Hans zat op korte afstand van een stevige stapel speakers. De tijd van mooie systemen waarbij luidsprekers banaanvormig opgehangen werden, was nog niet aangebroken. En in die tijd stond er bij het mengpaneel achterin de zaal nog geen dB-meter waar de technicus die de knoppen bediende, af en toe een blik op wierp. Arie Arbo was hier destijds nog niet echt mee bezig. Dus het kon altijd een tandje harder. Gevolg was dat Hans met suizende oren Rotterdam verliet. De dag erna kon hij nog steeds niet echt goed horen en hij vervoegde zich bij een KNO-arts. Die constateerde een gehoortrauma, een tijdelijke overbelasting van het oor. Het was voor Hans een duidelijk signaal dat aandacht voor zijn gehoor van groot belang was. Immers, toen al en nu nog steeds staat hij als radiopresentator vijf dagen per week en drie uur achtereen te werken met een hoofdtelefoon. Weliswaar staan die oorkleppen niet die drie uur achtereen op de oren geklemd, maar toch. Eind jaren ‘80 stond de Pioneer SE-305, de standaard voor de dj’s bij Hilversum 3, garant voor een stevig stukje overbelasting van het gehoor. Die Pioneer sloot prima af rond de oren en kon dus vooral hard, in sommige gevallen té hard. Menig dj heeft de trilhaartjes in de gehoorgang op die manier platgespeeld.

We maken een sprong in de tijd naar 2005. Hans draaideinmiddels zijn rondjes op NPO-radio 2 tijdens de Arbeidsvitaminen. De studio van deze zender bevond zich nog in het AKN-gebouw aan de ‘s Gravelandseweg te Hilversum. Die ruimte was inmiddels voorzien van een fraaie DHD-mixer, tegenwoordig de standaard in bijna alle radiostudio’s van landelijke en regionale zenders. 

Hans verdiepte zich steeds meer in oorzaak en gevolg van het hard afluisteren tijdens zijn werkzaamheden. Hij begon zich meer zorgen te maken want hij ontdekte dat hij tijdens zijn uitzending het volumeknopje van de hoofdtelefoon steeds een stukkie verder rechtsom draaide, en als je rechtsaf draait wordt het harder. Via de Arbounie in Hilversum kwam hij terecht bij prof. dr. W.A. Dreschler van het Expertisecentrum Gehoor & Arbeid van de UVA te Amsterdam. Hij onderging daar een half dagdeel allerlei testen, conclusie: ‘je bent er op tijd bij’! Dat vastgesteld hebbende moest er nog wel wat gebeuren.

Want, wat is te hard? En bij het knoppie op de DHD van de hoofdtelefoon staat geen indicatie hoe hard hard is en dan gaat het al gauw te hard.

Op verzoek van Hans werd er serieus actie ondernomen, tijdens een van zijn uitzendingen op radio 2 werd er in de studio een kunstoor geplaatst, de Brüel & Kjaer 4152, wie kent hem niet… Dat is een apparaat met een ingebouwde meetmicrofoon (zoek ‘m op op Goegel en je hebt een idee). Inmiddels was vastgesteld dat 85dB het uitgangspunt was voorgezond en wel drie uur verantwoord plaatjes draaien met inmiddels een Beyer Dynamics DT770 Pro op het hoofd geklemd.

Die oorklepper van Hans wisselde regelmatig tussen diens hoofd en het kunstoor van Brüel & Kjaer. En zo werd empirisch vastgesteld wat de maximale stand van de volumeregelaar op het mengpaneel dient te zijn, wil het netjes binnen de dB-perken blijven.

Maar, hoe weet Hans nu hoever dat kleine priegelknopje opengedraaid mag worden? Er zit geen mechanische ‘klik’ op (wellicht een goede suggestie voor meneer DHD). De oplossing werd uitgevoerd door senior-technicus René Peper. Hij vertaalde het maximale niveau via een level-detect van het mengpaneel tot een rood oplichtend lampje. Dat vond zijn plekje schuin onder de volumeknop van de headphones en links naast de galmmmm-knop. Bereikte het niveau van de oorwarmers van Hans het niveau van 80 dB, dan ging hetlampje branden. Voor de volledigheid werd dit lampievoorzien van de gepaste tekst: “HANS PAS OP!”. Een simpele en minstens net zo praktische oplossing, die voor Hans prima werkte.

Maar, dit lampje had toch ook een ongewenste bijwerking:alle andere presentatoren op radio 2 werkten met een nét iets hoger afluisterniveau. Met als gevolg dat, behalve tijdens het programma van Hans, het lampje permanent brandde. Vervolgens kwam het verzoek om een bypass-schakelaar om dit lampje weer uit te kunnen zetten. Dat werd iets te veel van het goede. Het HANS PAS OP! lampje draaide in die tijd de (on)nodige overuren.

Met dank aan Hans Schiffers en René Peper.

De legendarische ‘Hans Pas Op Knop’ op de DHD-4200 in de oude studio van NPO-radio 2.

Volgende maand een nieuwe Kuchknop. Dan de meest originele en minst gedraaide Noodband van de nationale radiHet sybrand.verwer@gmail.com

5 Comments

  1. Bij de “oude” DJ-tafel kon je op twee manieren afluisteren op je koptelefoon: naar de uitgang van de DJ-tafel of naar de ontvanger (of de zendlijn, daar wil ik even van af zijn). Maar de slimmeriken die dat niet hard genoeg vonden drukten dan beide knopjes tegelijk in, dus dubbel afluisteren. Scheelde weer 6 dB 🙂 …. en op termijn een gehoorbeschadiging 😉 Met dat dubbel afluisteren zijn nog wel grappen uitgehaald, maar daar misschien later een keer over.

    • Ik denk te weten dat in ieder geval Frits Spits daar (+ 6dB) een vaste gewoonte van maakte.
      Hoe zou het zijn met Frits z’n gehoor?

  2. Ik heb 38 jaar ( waarvan 7 bij ’n platenmaatschappij) véél te hard afgeluisterd, altijd stond de volume knop geheel naar rechts of was het naar links ???In ieder geval , véél te hard, waardoor ik tinnitus of ’n andere hinderlijke hoge-tonen-piep heb. Jou voortreffelijk stuk komt ,voor mij , véél te laat Siep !!

Geef een reactie

Uw e-mailadres wordt niet gepubliceerd.


*