Ezra Eeman, sinds 2023 directeur Strategie & Innovatie bij de NPO, staat bekend als een scherpe denker over de digitale toekomst van media. Voorheen werkte hij bij Mediahuis, de Europese omroepkoepel EBU en de VRT en daarnaast nog toezicht bij onder andere NLZiet en Muntpunt. Hij heeft de reputatie om complexe technologische ontwikkelingen te vertalen naar begrijpelijke, strategische keuzes voor mediabedrijven. Zijn nieuwste analyse over de rol van kunstmatige intelligentie in de media getiteld “New Discovery Currents, Signs of a Paradigm Shift’ verdient aandacht – en waardering.
Eeman schetst hoe AI niet langer slechts een handige tool is, maar het besturingssysteem wordt waarmee mensen media ervaren. Waar we nu nog zoeken, klikken en swipen, gaat de toekomst volgens hem over “vinden, voelen en flowen”. AI presenteert ons straks informatie vóórdat we erom vragen, in de vorm en toon die op dat moment past: een gesproken briefing tijdens de ochtendwandeling, een video-overzicht in de trein, een rustige samenvatting aan het eind van de dag. Het klinkt bijna als een vanzelfsprekende verlenging van ons dagelijks leven.
Die visie sluit naadloos aan bij de werkwijze van grote, centraal geleide technologiebedrijven. Apple, Google, Meta, Amazon en Microsoft hebben de middelen, de data en vooral de strakke sturing om zulke ecosystemen te bouwen. Maar hier in Nederland is de context anders. Onze publieke omroep is een lappendeken van organisaties: de NPO als koepel, de afzonderlijke omroepen met hun eigen leden en profielen, daarnaast de RPO voor de regionale zenders en de NLPO voor de lokale. Divers en pluriform, maar niet eenvoudig te verenigen.
Juist daarom is Eemans analyse zo prikkelend. Hij legt een visie neer die het Nederlandse bestel uitdaagt. De vraag is niet of AI de mediasector zal veranderen, maar hoe de publieke omroep zich zal organiseren om daarin mee te gaan. Kan een stelsel dat bewust is gebouwd op verscheidenheid en verdeeldheid ook gezamenlijk optrekken in een digitale strategie die om eenheid vraagt?
De Nederlandse burger mag verwachten dat deze vraag niet wordt ontweken. Het gaat immers om de toegang tot informatie, cultuur en debat in een tijd waarin internationale platformen steeds dominanter worden. Een gezamenlijk digitaal ecosysteem – waarin NPO Start, NPO Luister en de verschillende omroepmerken samenwerken met gedeelde infrastructuur en slimme algoritmen – is geen luxe maar noodzaak. Zonder dat, verdwijnt het publieke aanbod simpelweg in de marge van de grote techplatformen.
Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Er moeten afspraken komen over data, over techniek, maar ook over mandaten en governance. Wie beslist, wie investeert, wie draagt verantwoordelijkheid? Hier ligt een fundamentele opdracht voor Hilversum.
Eeman levert met zijn denkkracht een kompas. Het is nu aan de omroepen om te laten zien of zij in staat zijn die richting gezamenlijk te volgen. Niet door hun eigenheid op te geven, maar door te bewijzen dat samenwerking en pluriformiteit elkaar niet hoeven uit te sluiten. De uitdaging is duidelijk: bouwen aan een publieke omroep die niet alleen dromen heeft over de toekomst van AI, maar die toekomst ook samen durft te maken.
Mooi betoog, maar eerlijk gezegd geloof ik niet dat het zo gaat lopen. De Nederlandse omroepen hebben in hun hele geschiedenis laten zien dat samenwerken vaak stroef gaat. Iedereen heeft zijn eigen identiteit, leden en belangen. Zodra het om macht, geld of invloed gaat, komt de verdeeldheid meestal weer boven.
Natuurlijk is het idee van een gezamenlijke AI-strategie aantrekkelijk. Het zou schaal, efficiëntie en innovatie opleveren. Maar de praktijk leert dat samenwerking in het medialandschap vaak stranden op cultuurverschillen, wantrouwen en politiek gedoe. Denk nog maar eens aan de ‘Industrietafel’ die veelbelovend leek, maar inmiddels een schone dood is gestorven.
Misschien lukt het wel om stap voor stap te bouwen aan kleine gedeelde voorzieningen – denk aan data-infrastructuur of AI-tools die iedereen kan gebruiken. Maar een echt gezamenlijke koers voor alle omroepen? Dat klinkt mooi in theorie, maar de geschiedenis voorspelt helaas iets anders.
Wordt het niet eens tijd dat we in Nederland een stevige omroep krijgen met één bestuur en uitzendingen die door één omroep worden gemaakt.
Zoals ik al eens eerder aangaf kost het huidige bestel ons handen vol geld met al die besturen die óók allemaal goed betaald worden.
Waarom kan het in het buitenland wel.
Commerciëlen met hun pulp buiten beschouwing gelaten