Blog Guido van Nispen: ‘De tv-gids als façade van een verdwenen verenigingsleven’

De omroepverenigingen houden hun leden al decennialang gevangen in een papieren illusie. Of het nu TROS Kompas, AVRObode, Mikrogids, NCRV Gids of KRO Gids heet, de bladen zijn in al die jaren nauwelijks veranderd. Leden worden nog steeds behandeld als abonnees van een tv-gids, niet als dragers van een vereniging.

En inhoudelijk? Over fusies, bestuurlijke crises of de vraag waar de publieke omroep eigenlijk heen beweegt, valt in die gidsen niets te lezen. De voorzitters van de ledenraden – bijvoorbeeld AVROTROS of KRO-NCRV – zijn op de websites al niet terug te vinden, laat staan dat zij in de bladen hun achterban informeren, betrekken of zelfs maar geruststellen dat ‘hun’ vereniging in goede handen van de ledenraad is.

De gidsen zijn overigens uitbesteed, en in de bestuurskamers lijkt het motto te luiden: geen aandacht aan besteden, dan zeggen ze maar op.

Het doet denken aan de film Goodbye Lenin. In die Duitse tragikomedie wordt een moeder na een langdurige coma wakker in een herenigd Duitsland. Omdat haar kinderen bang zijn dat de waarheid haar gezondheid zou schaden, spelen zij de DDR voor haar na: oude Oost-Duitse producten worden ingeslagen, journaals worden met videobanden vervalst en de illusie van een land dat al niet meer bestaat wordt zorgvuldig in stand gehouden.

Precies zo lijken de omroepverenigingen te opereren. De muur van het verenigingsleven is allang gevallen, maar in de tv-gidsen wordt een werkelijkheid vol vertrouwde rubrieken en voorspelbare ouderwetse tv-journalistiek opgetrokken. De leden mogen niet merken dat ze in feite nauwelijks meer iets te zeggen hebben.

Bestuurders zonder wortels in de achterban gedragen zich daarbij als Sigrid Kaag in de VPRO-documentaire Van Beiroet tot Binnenhof: “Wie zíjn die mensen?” Dezelfde verbaasde, bijna hautaine blik op wie hen formeel in het zadel houdt.

Dat het ook anders kan, liet Vereniging Veronica zien – al was het een weinig verheffend voorbeeld. Ooit meer dan een miljoen leden, inmiddels geruisloos omgezet in een stichting. Geen stem meer voor leden, wel een stille kapitaalstroom naar de bestuurders van de stichting…

En de vraag blijft: als de verenigingen werkelijk waarde hebben, waarom staan de leden dan niet op? Waarom laat men de stoelendans in de bestuurskamers gebeuren zonder verantwoording naar hen toe? Misschien omdat de achterban zich heeft neergelegd bij de rol die haar wordt toebedeeld: consument van een gids, geen mede-eigenaar van een publieke omroep.

Zo leven omroepen en leden voort, ieder in hun eigen Goodbye Lenin-decor. Alleen is het hier niet de gezondheid van een zieke moeder die beschermd wordt, maar het gemak van bestuurders die hopen dat hun leden vooral blijven bladeren en zich verder nergens tegenaan bemoeien. Volgende week in uw zelfde gids als 20 jaar geleden: meer van hetzelfde.