Ruud van Os (omroep Rijnmond): ‘We zijn kritisch maar als er te juichen valt, juichen we mee’

Moeten journalisten het in grote en kleine conflictsituaties steeds vaker ontgelden, bij omroep Rijnmond (Rotterdam en omgeving) valt de schade mee. Soms, als het erom spant, moeten de steekvesten aan en gaan er beveiligers mee, maar het zijn uitzonderingen, zegt hoofdredacteur Ruud van Os. Het is een kwestie van zoeken naar het goede evenwicht: kritisch waar nodig, maar meelevend en constructief als er iets te vieren valt. ‘We hoeven de stickers niet van onze auto’s te halen en kunnen meestal ongestoord ons werk doen. In de buurten zien ze dat we er niet alleen zijn als er rottigheid is, maar ook op andere momenten en dat wordt gewaardeerd. Als er over iets te juichen valt, dan juichen wij mee’.

Omroep Rijnmond stak de achterliggende tijd veel energie in een cultuuromslag en ontwikkelde zich van een naar binnen gerichte journalistieke organisatie naar een empathisch bedrijf, waar het publiek nu voorop staat. Er werken 120 mensen (100 FTE) die inclusief de opbrengst uit reclame, tezamen beschikken over een budget van 13 tot 14 miljoen. Een hoop geld, maar een habbekrats vergeleken met het miljard van Hilversum. ‘Het is simpel’, zegt Van Os, ‘ als we iets filmen met één camera dan staat er iemand achter me die zegt: met twee was mooier geweest. Ja, dat wéét ik: met vier ook. Maar dat geld hebben we niet, dus we moeten kijken hoe we creatief met de middelen omgaan’.

Tieten, schieten, bandieten
Hij wil niet zeuren over de omvang van dat budget. ‘Arm maakt creatief’, zegt hij om die uitspraak ook weer meteen te relativeren. ‘Ik moet uitkijken wat ik zeg want veel mensen vinden 14 miljoen veel geld en dat is het ook’. Maar als het geld niet tegen de plinten klotst en de beperkingen in de praktijk worden gevoeld, maakt dat ook een ongekende vindingrijkheid los. Hij ziet het budget dan ook niet als een rem maar als een uitdaging, die zeker niet leidt tot gemakzuchtige inhoudelijke keuzes. Een groot bereik creëren is niet zo ingewikkeld, legt hij uit. Het is een kwestie van tieten, schieten en bandieten. ‘Maar daar gaan we niet voor. Vroeger maakten we verhalen dat er een brand was, maar nu vertellen we wat het betekent dat er een nieuwe burgemeester is of wat de achtergrond is van weer een explosie en zo voorkomen we dat allerlei journalisten dezelfde verhalen maken’. De kwaliteit van het aanbod is daardoor gestegen en daarom wordt er meer gekeken. ‘In die volgorde wil ik het benoemen, zodat je niet de indruk krijgt dat we hier alleen maar bezig zijn het bereik op te jagen’.

Ik heb een interviewafspraak met hem voor het Spreekbuis-dossier De kracht van regiojournalistiek. Hij wacht me bij de parkeerplaats voor het omroeppand op om me gastvrij naar een nabijgelegen etablissement te leiden. In de hal van omroep Rijnmond wordt op dit moment een sporttalkshow opgenomen en dan kan er niemand in of uit. Het is een ongemakje dat hoort bij het improvisatievermogen van een bedrijf dat op de centen let.

Voorbeeld van vernieuwing
Een voorbeeld van vernieuwing? Zo was de veelvuldige herhaling van het dagelijkse nieuwsblok de hoofdredacteur een doorn in het oog. Wie nu naar deze regionale omroep kijkt kan op televisie naar de radio luisteren en kijken (hetgeen bij meer regionale omroepen mogelijk is), maar nu gelardeerd met een aanhoudende stroom aan nieuwsberichten van de online-redactie, verslaggevers onderweg, en camera’s in de stad. Het gaat de hele dag door, van live minireportages over de zoveelste stremming van de Maastunnel door een te hoge vrachtwagen tot gedegen nieuwsverhalen en het volgen van de werkzaamheden op het Hofplein. Zo ontstond op televisie een veelbekeken continue nieuwsprogrammering, op de redactie in elkaar gesleuteld door slechts twee medewerkers. ‘We zijn in december als een van de laatste regionale omroepen met visual radio begonnen. We hebben goed gekeken naar de pluspunten van al die andere omroepen, maar we hebben eraan toegevoegd dat je tijdens de muziek niet naar een zich vervelende diskjockey hoeft te kijken maar het nieuws kunt volgen. Daardoor zijn de kijkcijfers spectaculair gestegen’.

Het dna van Feyenoord
Het succes van Rijnmond steunt op een sterke binding met de lokale gemeenschap, waarbij de liefde voor Feyenoord een belangrijke rol speelt. ‘Feyenoord is met niets te vergelijken’, zegt voormalig sportverslaggever Ruud van Os. ‘Het gaat niet zozeer om de sportieve prestaties want Ajax is succesvoller. Maar het gaat om de beleving van Feyenoord in deze regio. We hebben dat omarmd, de liefde verklaard en we krijgen er veel liefde voor terug. Feyenoord is bepalend voor het dna van deze streek. Rijnmond heeft daar mede dankzij de inmiddels overleden sportverslaggever Hans van Vliet goed op ingespeeld’.

Het is dat harde werken, die niet lullen maar poetsen mentaliteit waar Feyenoord voor staat. ‘Het heeft Rotterdam afgeholpen van het ‘second city’ syndroom’, aldus Ruud, de stad die door Hilversum niet serieus werd genomen. ‘Als Feyenoord voetbalt zijn we er met verslaggevers altijd bij. Op het veld en te midden van de supporters. Anders dan in andere regio’s is hier de band met Rotterdam als grote stad ontzettend sterk. We moeten wel goed opletten dat we er niet alleen zijn voor Rotterdam, maar ook voor die andere steden in ons gebied die allemaal een eigen identiteit hebben. Maar het Rotterdamse chauvinistische geluid klinkt altijd wel door, hoor. Een beetje tegen het ondeugend, platte aan. Brutaal ook’. Rijnmond is klaar voor de toekomst, zoals recent uit de verslaggeving van de Marathon bleek. ‘Vroeger deden we vooral radio en tv en online erbij. Ditmaal deden we het top op radio en top op tv, maar bizar, werkelijk bizar goed online: 13 miljoen impressies op social media op die ene zondag’.

Sterke strategische keuzes
De tweede succesfactor naast een sterke binding met de regio zijn de strategische keuzes van de omroep waarbij de doelgroepen die Rijnmond wil bedienen bij de redacties centraal zijn komen te staan, niet per definitie een voor de hand liggende keuze, want nog niet zolang geleden was de blik nog sterk naar binnen gericht. Nu ligt de focus op de nieuwsgierige Rijnmonder (40 tot 69 jaar, gemiddelde opleiding, gemiddeld inkomen; de zelf-ontplooiende professional (30 tot 59 jaar, hoogopgeleid, bovengemiddeld inkomen); de traditionele senior (60+, praktisch opgeleid, laag inkomen, geen kinderen) en de inspiratie zoekende millennial (30-49 jaar, hoogopgeleid, bovengemiddeld inkomen). De journalistieke keuzes van Rijnmond moet ze inspireren, verbinden, perspectief bieden, op de hoogte houden van het nieuws en toerusten om in het leven de goede beslissingen te kunnen nemen. Die doelgroepen worden naar hun specifieke behoefte bediend via de website, socials als Instagram, TikTok, Youtube, X, de radio of de televisie.

Omslag van denken
Het was een behoorlijke omslag van denken, waarbij niet meer de individuele medewerker centraal stond, maar de vraag wat is het beste voor het totaal. Die twee belangen zijn meer met elkaar in evenwicht gebracht. ‘Wij hebben collega’s blij gemaakt, ook teleurgesteld maar later toch weer goed gestemd door ze op te leiden, waardoor ze nu alsnog floreren in een nieuwe rol. En we hebben ook van collega’s afscheid genomen’. Voortdurend wordt nu de afweging gemaakt, welk nieuws interessant is voor welke doelgroep en daarbij worden daarna de aanpak en het kanaal gekozen dat de betreffende doelgroep gebruikt. Het nieuwe doelgroepenbeleid lijkt te werken. Wie het moderne pand aan de Lloydstraat in Rotterdam binnenkomt kan niet missen wat de strategische keuzes van Rijnmond zijn. Overal liggen folders met een omschrijving van de doelgroepen, de afbeeldingen prijken op deuren en bureaus, hangen levensgroot in de lift en staan op het display van het koffiezetapparaat, zodat alle medewerkers weten voor wie ze werken. ‘Impact hebben én relevant blijven is waartoe we op aarde zijn. En daar doen we alles aan’.

Wat doen jullie met de polarisatie in de samenleving? Van de ene kant moet je een diversiteit van meningen laten horen, maar dat op zich werkt ook weer polariserend.

‘Met dertien regionale omroepen hebben we een programma opgezet. Rijnmond en Gelderland doen nu een pilot. We trainen onze mensen om op zoek te gaan naar het brede midden. En we gaan in de regio ook nadrukkelijk op zoek naar wat goed gaat. Je kunt ruzie blijven maken over wat er misloopt en dat is een heerlijk principe want het heeft landelijk veel talkshows opgeleverd, maar in 2025 werkt dat niet meer. We moeten laten zien wat er speelt, maar ook handelingsperspectief bieden, oplossingsgericht zijn. Wij zijn er niet om problemen de wereld uit te helpen, maar we kunnen wel laten zien waar je moet zijn voor de oplossing’.

Hoe gaat Rijnmond om met extreem rechts?

‘Op gepaste wijze aandacht aan besteden. We zijn geen Ongehoord Nederland waar ze de microfoon openzetten en je je goddelijke gang mag gaan. Maar doodzwijgen is natuurlijk de andere kant. Als er een bijeenkomst is van extreemrechts in Ahoy gaat een van onze verslaggevers daar naar toe en beschrijven we wat er gebeurt, zonder er een oordeel over te hebben’.

Hoe voorkom je dat je in de verleiding stapt om vooral het lekkere nieuws te brengen, omdat dit op internet scoort?

‘We hebben een team actueel dat zich bezighoudt met alles wat zich vandaag afspeelt. En een team achtergrondjournalistiek dat werkt aan verdiepende verhalen en onderzoek. In het weekend zetten we echt veel achtergrondverhalen neer, waarmee we ons eigen Volkskrant-magazine hebben gecreëerd’.

Wat kan Hilversum leren van de regionale omroepen?

‘Zie samenwerking niet als een vies woord. Gebruik ieders individuele kracht om het totaal te versterken’

TON VERLIND