Blog René de Monchy: ‘Meedenken over de toekomst van het publieke bestel’

De situatie bij de Publieke Omroep vraagt mijns inziens om een grondige exercitie: terug naar de tekentafel om de ideale publieke omroep te schetsen.

Klik hier voor meer minicolumns over journalistiek, media en communicatie.

Niet dat ik dat zo gráág wil of dat ik zo gráág een bestuurlijke, controlerende of managende rol ambieer. Maar omdat ik vind dat ik mijn verantwoordelijkheid moet nemen. Al veel columns lang schrijf ik over journalistiek, media en communicatie. Ik zet mijn kritisch logisch-analytisch denken in voor een schets van het toekomstige medialandschap en de rol die de journalistiek en de NVJ daarin (gaan) krijgen of moeten gaan pakken. Met mijn beschikbaarstelling doe ik dat weer.

Mijns inziens moeten éérst de geesten van alle stakeholders rijp worden gemaakt voor een abstracte gedachten-exercitie. In mijn opleiding leerde ik namelijk dat altijd éérst de belangrijkste groep stakeholders gedefinieerd moeten worden. Om het daarna concreet voor deze groep te maken: we gooien alle bestaande ankers en drempels over boord en doen net of we de ideale situatie mogen schetsen. Hoe ziet de ideale omroep er uit zónder dat we rekening houden met de bestaande belangen en stakeholders ? De reden waarom op deze manier ‘stakeholder- & belangenvrij’ gedacht moet worden, is even simpel als legitiem; in het verleden hebben koninkrijkjes in omroepland zichzelf een bestaansrecht toegedicht die niet of slechts ten dele in het belang is van de enige echte stakeholder: de nieuws- en mediaconsument.

Na dat vrije denken moet er een schets op tafel komen over de-te-verwachten maatschappij in het algemeen en de plaats en plek van de media (in die maatschappij), in het bijzonder. Deze aanpak heb ik overgehouden uit de tijd dat ik werkzaam was als redacteur binnen de onderzoeksafdeling van een grote financiële dienstverlener. Daar was het adagium van de financieel analisten: “Eerst een beeld van je wereld maken voordat je weet wat je op microniveau moet besluiten te gaan doen”.

Daaruit komt dan een beeld naar voren van de ideale publieke omroep. Als dat beeld op papier van contour naar concreet organogram wordt ingevuld, breekt de derde stap aan. Dan kan het beeld van de húidige situatie naast die van de gewénste situatie worden gezet. Een reeks van experts en consultants kan dan bezien wat er nodig is om van het oude A naar het nieuwe B te gaan. De einddoelen worden daarmee bepaald. Ik houd er rekening mee dat dit plan van aanpak waarschijnlijk niet de goedkeuring en het draagvlak zal krijgen van alle stakeholders uit de oude situatie A.

In managementtermen start vervolgens de executie van het plan; de uitvoering. Daarin worden voor alles en iedereen (tussen)doelen bepaald en middelen vrijgemaakt (waarmee die doelen behaald kunnen worden). Naar alle waarschijnlijkheid zal er geen eindeloze pot met middelen beschikbaar worden gesteld. Anderzijds zullen voor sommige veranderingen draagvlak en bereidheid moeten zijn om éérst kosten te maken voordat er een nieuwe publieke omroep zichtbaar wordt. Ook zal de enige echte stakeholder (lees: de nieuws & mediaconsument) niet vanaf dag één naar alle tevredenheid bediend kunnen worden. Anders gezegd: een verbouwing gaat zelden zonder tijdelijke overlast en zonder incidentele uitgaven gepaard.

Aan het einde van de operatie zal een omroep of mediabestel ontstaan dat inspeelt op de technologische mogelijkheden van de samenleving en de behoeften van de brede samenleving en haar waarden, normen en opvattingen die daarin leven.

Shula Rijxman (of een andere stakeholder mag mij bellen en een beroep doen op mijn verantwoordelijkheid). Mijn antwoord zal zijn dat ik beschikbaar ben om mee te praten en mee te denken. Ik zal dan beginnen met het volgende: “Als de nieuws- en mediaconsument als uitgangspunt wordt genomen, kan het nooit moeilijk worden”.

P.S. Voor alle duidelijkheid, ik vraag mij regelmatig in het openbaar en in privégesprekken af, inhoeverre de (Nederlandse) journalistiek nog tegen de tucht van de markt kan. Ik sta positief tegenover een publieke nieuwsvoorziening.